กมฺมธารยสมาส

 

อถ กมฺมธารยสญฺญิโต ปฐมาตปฺปุริโส วุจฺจเตฯ

 

กมฺมมิว ทฺวยํ ธาเรตีติ กมฺมธารโยฯ ยถา กมฺมํ กฺริยญฺจ ปโยชนญฺจ ทฺวยํ ธาเรติ กมฺเม สติ ตสฺส ทฺวยสฺส สมฺภวโต, ตถา อยํ สมาโส เอกสฺส อตฺถสฺส ทฺเว นามานิ ธาเรติ อิมสฺมึ สมาเส สติ เอกตฺถโชตกสฺส นามทฺวยสฺส สมฺภวโตติ [ก. ๓๒๔; รู. ๓๓๙; นี. ๗๐๒]ฯ

 

อปิ จ กตฺตพฺพนฺติ กมฺมํ, ธาเรตพฺพนฺติ ธาริยํ, กมฺมญฺจ ตํ ธาริยญฺจาติ กมฺมธาริยํ, ยํกิญฺจิ หิตกมฺมํ, กมฺมธาริยสทฺทสทิสตฺตา สพฺโพ จายํ สมาโส กมฺมธารโยติ วุจฺจติ อิสฺส อตฺตํ กตฺวาฯ ยถา หิ กมฺมธาริยสทฺโท เอกสฺส อตฺถสฺส ทฺเว นามานิ ธาเรติ, ตถา อยํ สมาโสปีติฯ โส เอว อุตฺตรปทตฺถปธานตาสงฺขาเตน ตปฺปุริสลกฺขเณน ยุตฺตตฺตา ‘ตปฺปุริโส’ติ จ วุจฺจติฯ ภินฺนปวตฺตินิมิตฺตานํ ทฺวินฺนํ ปทานํ วิเสสนวิเสสิตพฺพภาเวน เอกสฺมึ อตฺเถ ปวตฺติ ตุลฺยาธิกรณตา นาม, เตน ตุลฺยาธิกรณลกฺขเณน ยุตฺตตฺตา ‘ตุลฺยาธิกรณสมาโส’ติ จ วุจฺจติฯ โส เอว จ วิเสสนปทวเสน คุณวิเสสทีปนตฺตา ‘วิเสสนสมาโส’ติ จ วุจฺจติฯ ตสฺมึ วิเสสนสมาเส –

 

๓๔๖. วิเสสนเมกตฺเถน [ก. ๓๒๔; รู. ๓๓๙; นี. ๗๐๒; จํ. ๒.๒.๑๘; ปา. ๒.๑.๕๗]ฯ

 

วิเสสนภูตํ สฺยาทฺยนฺตปทํ เอกตฺเถน วิเสสฺยภูเตน สฺยาทฺยนฺตปเทน สทฺธิํ เอกตฺถํ โหติฯ

 

เอตฺถ จ วิเสสียติ ทพฺพํ วิสิฏฺฐํ กรียติ เอเตนาติ วิเสสนํฯ เอโก อตฺโถ ยสฺสาติ เอกตฺถํ, ‘เอโก’ติ สมาโน, ‘อตฺโถ’ติ อภิเธยฺยตฺโถ, เนมิตฺตกตฺโถ, โสเยว ทฺวินฺนํ ปวตฺตินิมิตฺตานํ อธิฏฺฐานฏฺเฐน ‘อธิกรณ’นฺติ จ วุจฺจติฯ ปวตฺตินิมิตฺตานญฺจ อธิฏฺฐานตฺเต สติ ปทานมฺปิ อธิฏฺฐานตา สิทฺธา โหติฯ อิติ เอกตฺถนฺติ ตุลฺยาธิกรณํ, สมานาธิกรณนฺติ วุตฺตํ โหติ, เตน เอกตฺเถนฯ ‘เอกตฺถํ โหตี’ติ เอกตฺถีภูตํ โหตีติ อตฺโถฯ

 

โส จ สมาโส นววิโธ วิเสสนปุพฺพปโท, วิเสสนุตฺตรปโท, วิเสสโนภยปโท, อุปมานุตฺตรปโท, สมฺภาวนาปุพฺพปโท, อวธารณปุพฺพปโท, นนิปาตปุพฺพปโท, กุนิปาตปุพฺพปโท, ปาทิปุพฺพปโท จาติฯ

 

ตตฺถ วิเสสนปุพฺพปโท ยถา? มหาปุริโส, มหานที, มหพฺภยํฯ เอตฺถ จ ‘‘สา เสนา ทิสฺสเต มหา [ชา. ๒.๒๒.๗๗๑], พาราณสิรชฺชํ นาม มหา’’ติ [ชา. อฏฺฐ. ๑.๑.มหาสีลวชาตกวณฺณนา] ปาฬิ ทิสฺสติฯ ตสฺมา สมาเสปิ ติลิงฺเค นิปาตรูโป มหาสทฺโท ยุชฺชติฯ มหา จ โส ปุริโส จาติ มหาปุริโส, มหา จ สา นที จาติ มหานที, มหา จ ตํ ภยญฺจาติ มหพฺภยํ, ทฺวิตฺตํ สํโยเค จ รสฺสตฺตํฯ มหาสทฺทเววจเนน มหนฺตสทฺเทนปิ วากฺยํ ทสฺเสตุํ ยุชฺชติ, มหนฺโต ปุริโส มหาปุริโส, มหนฺตี นที มหานที, มหนฺตํ ภยํ มหพฺภยนฺติฯ จ, ตสทฺเทหิ จ สทฺธิํ ปริปุณฺณํ กตฺวา ทสฺเสตุํ ยุชฺชติ, มหนฺโต จ โส ปุริโส จาติ มหาปุริโส, มหนฺตี จ สา นที จาติ มหานที, มหนฺตญฺจ ตํ ภยญฺจาติ มหพฺภยนฺติฯ มหนฺตสทฺโท วา มหา โหติ, ‘ฏ นฺตนฺตูน’นฺติ สุตฺเตน อุตฺตรปเท ปเร นฺตสฺส สพฺพสฺส อตฺตํ, มหาวุตฺตินา ทีโฆ จฯ

 

เอตฺถ จ ทฺวีหิ จสทฺเทหิ ทฺวินฺนํ ปทานํ สกตฺถนานาตฺตํ ทีเปติฯ ตํสทฺเทน สกตฺถนานาตฺเตปิ สกตฺถานํ อธิกรณภูตสฺส ทพฺพตฺถสฺส เอกตฺตํ ทีเปติฯ อิมสฺมึ พฺยากรเณ วิสุํ รูปวิธานกิจฺจํ นาม นตฺถิ, ตํตํสุตฺตวิธานญฺจ ตทนุรูปํ ทสฺสิตวิคฺคหวากฺยญฺจ ทิสฺวา ตสฺส ตสฺส สิทฺธปทสฺส อตฺถพฺยญฺชนวินิจฺฉเย ญาเต รูปวิธานกิจฺจํ สิทฺธํ โหติ, สนฺโต จ โส ปุริโส จาติ สปฺปุริโส, เสตหตฺถี, นีลุปฺปลํ, โลหิตจนฺทนํฯ

 

วิสทิสลิงฺค, วจนาปิ สทฺทา เอกตฺถา โหนฺติ, วินโย จ โส ปริยตฺติ จาติ วินยปริยตฺติ, วินโย จ โส ปิฏกญฺจาติ วินยปิฏกํ, อวิชฺชา จ สา ปจฺจโย จาติ อวิชฺชาปจฺจโย, อวิชฺชา จ สา นีวรณญฺจาติ อวิชฺชานีวรณํฯ เอวํ อิตฺถิรตนํ, สีลญฺจ ตํ คุโณ จาติ สีลคุโณ, สีลญฺจ ตํ ปติฏฺฐา จาติ สีลปติฏฺฐา อิจฺจาทิฯ

 

ตถา วีสติ จ สา ปุริสา จาติ วีสติปุริสา, สตญฺจ ตํ ปุริสา จาติ สตปุริสา, สงฺขารา จ เต ปจฺจโย จาติ สงฺขารปจฺจโย, องฺคา จ เต ชนปทญฺจาติ องฺคชนปทํ, มคธา จ เต รฏฺฐญฺจาติ มคธรฏฺฐํฯ เอวํ กาสิรฏฺฐํ อิจฺจาทิฯ

 

อิธ น โหติ [รู. ๓๔๑; นี. ๖๘๑], ปุณฺโณ มนฺตานีปุตฺโต, จิตฺโต คหปติ, สกฺโก เทวราชา, พฺรหฺมา สหมฺปติ อิจฺจาทิฯ

 

กฺวจิ นิจฺจสมาโส, กณฺหสปฺโป, โลหิตมาลํ อิจฺจาทิฯ

 

วิเสสนุตฺตรปโท ยถา? สาริปุตฺตตฺเถโร, พุทฺธโฆสาจริโย, อาจริยคุตฺติโล วา, มโหสธปณฺฑิโต, ปุริสุตฺตโม, ปุริสวโร, ปุริสวิเสโส อิจฺจาทิฯ

 

วิเสสโนภยปโท ยถา? ฉินฺนญฺจ ตํ ปรูฬฺหญฺจาติ ฉินฺนปรูฬฺหํ, สีตญฺจ ตํ อุณฺหญฺจาติ สีตุณฺหํ, ขญฺโช จ โส ขุชฺโช จาติ ขญฺชขุชฺโชฯ เอวํ อนฺธพธิโร, กตญฺจ ตํ อกตญฺจาติ กตากตํ, ฉิทฺทาวฉิทฺทํ, ฉินฺนภินฺนํ, สิตฺตญฺจ ตํ สมฺมฏฺฐญฺจาติ สิตฺตสมฺมฏฺฐํ, สนฺตสฺส ภาโว สจฺจํ, อเขมฏฺเฐน ทุกฺขญฺจ ตํ อวิปรีตฏฺเฐน สจฺจญฺจาติ ทุกฺขสจฺจํ อิจฺจาทิฯ

 

อุปมานุตฺตรปโท ยถา? สีโห วิยาติ สีโห, มุนิ จ โส สีโห จาติ มุนิสีโหฯ เอวํ มุนิปุงฺคโว, พุทฺธนาโค, พุทฺธาทิจฺโจ, รํสิ วิยาติ รํสิ, สทฺธมฺโม จ โส รํสิ จาติ สทฺธมฺมรํสิฯ เอวํ วินยสาคโร, สมณปทุโม, สมณปุณฺฑรีโก อิจฺจาทิฯ

 

สมฺภาวนาปุพฺพปโท ยถา? เหตุ หุตฺวา ปจฺจโย เหตุปจฺจโยฯ เอวํ อารมฺมณปจฺจโย, มนุสฺสภูโต, เทวภูโต, ธมฺโม อิติ สงฺขาโต ธมฺมสงฺขาโต, ธมฺมสมฺมโต, ธมฺมสญฺญิโต, ธมฺมลกฺขิโต, เอว อิติ สงฺขาโต สทฺโท เอวสทฺโทฯ เอวํ จสทฺโท, วาสทฺโท, อริยภูโต สงฺโฆ อริยสงฺโฆฯ เอวํ พุทฺธมุนิ, ปจฺเจกมุนิ อิจฺจาทิฯ เอตฺถ จ สมฺภาวนา นาม สามญฺญภูตสฺส อุตฺตรปทตฺถสฺส ทฬฺหํ กตฺวา โถมนา สรูปวิเสสทีปนา, น คุณมตฺตทีปนาติ อธิปฺปาโยฯ ครู ปน ‘‘ธมฺโม อิติ พุทฺธิ ธมฺมพุทฺธิฯ เอวํ ธมฺมสญฺญา, อนิจฺจสญฺญา, ธาตุสญฺญา, มาตุสญฺญา, ปาณสญฺญิตา, อตฺตทิฏฺฐิ’’ อิจฺจาทีนิปิ เอตฺถ อาหรนฺติ, อิมานิ ปน ‘‘สรณํ อิติ คโต อุปคโต สรณงฺคโต’’ติ ปทํ วิย อิติลุตฺตานิ ปฐมาตปฺปุริสปทานิ นาม ยุชฺชนฺตีติ [รู. ๓๔๓; นี. ๗๐๒]ฯ

 

อวธารณปุพฺพปโท ยถา? คุโณ เอว ธนํ น มณิสุวณฺณาทีติ คุณธนํฯ เอวํ สทฺธาธนํ, สีลธนํ, จกฺขุ เอว ทฺวารํ น คามทฺวาราทีติ จกฺขุทฺวารํฯ เอวํ จกฺขุวตฺถุ, จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขายตนํ, จกฺขุธาตุ, ขนฺธา เอว ภารา ขนฺธภาราฯ เอตฺถ จ ยทิ ภริตพฺพฏฺเฐน ภารา นาม สิยุํ, ปญฺจกฺขนฺธา เอว ภารา นาม สิยุํ, น สีสภาร, อํสภาราทโยฯ ขนฺธา หิ นิจฺจภารา โหนฺติ, อิตเร ตาวกาลิกา, ขนฺธมูลิกา จาติฯ เอวํ อติสยตฺถสมฺภาวนตฺถํ ขนฺธา เอว ภาราติ อวธารณวากฺยํ ปยุชฺชติ, น สีสภาราทีนํ สพฺพโส ภารภาวปฏิกฺขิปนตฺถนฺติฯ เอวํ สพฺพตฺถ, อวิชฺชา เอว มลํ น กํสมลาทิกนฺติ อวิชฺชามลํ, อวิชฺชา เอว อาสโว น มธฺวาสวาทิโกติ อวิชฺชาสโวฯ เอวํ ตณฺหาสลฺลํ, ปญฺญาสตฺถํ, ปญฺญาโลโก, ปญฺญาปชฺโชโต, ราคคฺคิ, โทสคฺคิ, โมหคฺคิ อิจฺจาทิฯ ครู ปน ‘‘ธนํ วิยาติ ธนํ, สทฺธา เอว อริยานํ ธนํ สทฺธาธนํ, สตฺถํ วิยาติ สตฺถํ, ปญฺญา เอว สตฺถํ ปญฺญาสตฺถ’’นฺติ โยเชนฺติ, เอวํ สติ อติสยสมฺภาวนตฺโถ น สิชฺฌติ [รู. ๓๔๓; นี. ๗๐๒]ฯ

 

๓๔๗. นนิปาตปุพฺพปเท นอุ [ก. ๓๒๖; รู. ๓๔๑; นี. ๗๐๗]ฯ

 

ญานุพนฺโธ ปฏิเสธมฺหา อญฺญนการ นิวตฺตนตฺโถ, นอุอิจฺเจตํ สฺยาทฺยนฺตํ อญฺเญน สฺยาทฺยนฺเตน สห เอกตฺถํ โหติฯ อิมินา นเญ กตฺถสญฺญํ กตฺวา –

 

๓๔๘. ฏ นอุสฺส [ก. ๓๓๓; รู. ๓๔๔; นี. ๗๑๗; จํ. ๒.๒.๒๐; ปา. ๒.๒.๖; ‘‘นอุ’’ (พหูสุ)]ฯ

 

อุตฺตรปเท ปเร นอุอิจฺเจตสฺส ฏานุพนฺโธ อ โหตีติ นสฺส อตฺตํฯ

 

น พฺราหฺมโณ อพฺราหฺมโณฯ เอตฺถ สิยา – กึ วิชฺชมานสฺส วายํ นิเสโธ, อุทาหุ อวิชฺชมานสฺส วาติ, กิญฺเจตฺถ – ยทิ วิชฺชมานสฺส นิเสโธ, เอวํ สติ โลเก วิชฺชมานา สพฺเพ พฺราหฺมณา อพฺราหฺมณา นาม ภเวยฺยุํฯ ตสฺมา ‘‘อิธ ชโน น พฺราหฺมโณ, ตตฺถ ชโน น พฺราหฺมโณ’’ติอาทินา เทสาทินิยมํ วินา โลเก วิชฺชมานสฺส พฺราหฺมณสฺส นิเสโธ น ยุชฺชติ, อถ โลเก อวิชฺชมานสฺส นิเสโธ, เอวญฺจ สติ กึ อวิชฺชมานสฺส นิเสเธน นิเสธนียสฺเสว อวิชฺชมานตฺตาติ? วุจฺจเต – ตํสทิสาทิอตฺเถสุ ตพฺโพหารสฺเสวายํ นิเสโธฯ ตถา หิ พฺราหฺมณสทิเส อพฺราหฺมเณ เกสญฺจิ พฺราหฺมณสญฺญา สณฺฐาติ, สญฺญานุรูปญฺจ พฺราหฺมณโวหาโร ตสฺมึ ปวตฺตติ, เอวํ ปวตฺตสฺส อพฺราหฺมเณ พฺราหฺมณโวหารสฺส อยํ ปฏิเสโธ โหติฯ ยถา ตํ? โลกสฺมึ พาลชนานํ มิจฺฉาสญฺญาวเสน มิจฺฉาโวหาโร ปวตฺตติเยว ‘‘รูปํ อตฺตา, เวทนา อตฺตา’’ อิจฺจาทิ, เตสํ ตสฺส มิจฺฉาภาวขฺยาปนตฺถํ ปฏิเสโธ โยชิยติ ‘‘รูปํ อนตฺตา, เวทนา อนตฺตา’’ [มหาว. ๒๐] อิจฺจาทิฯ เอตฺตาวตา สุทฺธพฺราหฺมณสทฺทสฺสปิ มิจฺฉาวเสน ตํสทิเส อตฺเถ ปวตฺติสมฺภโว สิทฺโธ โหติ, นการสฺส จ ตทตฺถโชตกมตฺตตา สิทฺธา โหติ, เอวญฺจ สติ อุตฺตรปทตฺถปธานตาสงฺขาตํ ตปฺปุริสลกฺขณมฺปิ อิธ น วิรุชฺฌติ, ตสฺมา อพฺราหฺมโณติ พฺราหฺมณสทิโสติ วุตฺตํ โหติฯ เอส นโย ตทญฺญ, ตพฺพิรุทฺธ, ตทภาวตฺถาทีสุฯ

 

ตตฺถ ตทญฺญตฺเถ –

 

สงฺขตา ธมฺมา อสงฺขตา ธมฺมา [ธ. ส. ทุกมาติกา ๘]ฯ เอตฺถ จ น สงฺขตา อสงฺขตา, สงฺขตธมฺเมหิ อญฺเญ ธมฺมาติ อตฺโถฯ

 

ตพฺพิรุทฺเธ –

 

อกุสโล, กุสลปฏิปกฺโข ธมฺโมติ อตฺโถฯ

 

ตทภาเว –

 

น กตฺวา อกตฺวา, กรเณน สพฺพโส วินาติ อตฺโถฯ

 

ทุวิโธ ปฏิเสโธ ปสชฺชปฏิเสโธ, ปยิรุทาสปฏิเสโธ จาติฯ

 

ตตฺถ อตฺตนา ยุตฺตปทตฺถํ ปสชฺช ลคฺเคตฺวา ปฏิเสเธตีติ ปสชฺชปฏิเสโธ, ตทภาวมตฺตโชตโก นกาโร, กฺริยามตฺตนิเสโธติ วุตฺตํ โหติฯ อกตฺวา, อกาตุํ, อกโรนฺโต, น กโรติ, น กาตพฺพํ อิจฺจาทิฯ

 

ปสชฺชมตฺเต อฏฺฐตฺวา ตํสทิสาทิเก ปริโตภาเค อุคฺคยฺห นิเสเธตพฺพํ อตฺถํ อสติ ขิปติ ฉฑฺเฑตีติ ปยิรุทาโส, ตํสทิสาทิโชตโก, ทพฺพนิเสโธติ วุตฺตํ โหติฯ อพฺราหฺมโณ อิจฺจาทิฯ เอวํ อสมโณ, อสกฺยปุตฺติโย, อมิตฺโต, มิตฺตธมฺมวิธุโรติ อตฺโถฯ

 

๓๔๙. อน สเร [ก. ๓๓๔; รู. ๓๔๕; นี. ๗๑๘; จํ. ๕.๒.๑๑๙; ปา. ๖.๓.๑๐๕]ฯ

 

สเร ปเร นอุอิจฺเจตสฺส อน โหติฯ

 

น อริโย อนริโย, อริยธมฺมวิมุโขติ อตฺโถฯ น อาวาโส อนาวาโส, น อิสฺสโร อนิสฺสโรฯ น อีติ อนีติ, ‘อีตี’ติ อุปทฺทโว, น ยุตฺโต อุปาโย อนุปาโย, น อูมิ อนูมิ, น ยุตฺตา เอสนา อเนสนา, น ยุตฺโต โอกาโส อโนกาโส, น อติกฺกมฺม อนติกฺกมฺม, อนาทาย, อโนโลเกตฺวา อิจฺจาทิฯ

 

พหุลาธิการา อยุตฺตตฺถานมฺปิ สมาโส โหติ [ก. ๓๓๖; รู. ๓๔๗; นี. ๖๘๙], ปุน น คายิตพฺพาติ อปุนเคยฺยา, คาถา, จนฺทํ น อุลฺโลเกนฺตีติ อจนฺทมุลฺโลกิกานิ, มุขานิ, สูริยํ น ปสฺสนฺตีติ อสูริยปสฺสา, ราชกญฺญา, สทฺธํ น ภุญฺชติ สีเลนาติ อสทฺธโภชีฯ เอวํ อลวณโภชี, อตฺถํ น กาเมนฺตีติ อนตฺถกามาฯ เอวํ อหิตกามา, โอกาสํ น กาเรสีติ อโนกาสํกาเรตฺวาฯ เอวํ อนิมิตฺตํกตฺวา, มูลมูลํ น คจฺฉตีติ อมูลมูลํคนฺตฺวา อิจฺจาทิฯ

 

‘‘ปุน คายิตพฺพาติ ปุนเคยฺยา, น ปุนเคยฺยา อปุนเคยฺยาฯ อตฺถํ กาเมนฺตีติ อตฺถกามา, น อตฺถกามา อนตฺถกามาฯ อถ วา น อตฺโถ อนตฺโถ, อนตฺถํ กาเมนฺตีติ อนตฺถกามา’’ อิจฺจาทินา วากฺเย โยชิเต ปน ยุตฺตสมาสา โหนฺติฯ ครู ปน ‘‘อตฺถํ น กาเมนฺติ อนตฺถเมว กาเมนฺตีติ อนตฺถกามา, หิตํ น กาเมนฺติ อหิตเมว กาเมนฺตีติ อหิตกามา, ผาสุํ น กาเมนฺติ อผาสุเมว กาเมนฺตีติ อผาสุกามา’’ติ โยเชสุํ, ทฺวาธิปฺปายปทํ นาเมตํฯ

 

กุนิปาตปุพฺพปเท นิจฺจสมาสตฺตา อญฺญปเทน วิคฺคโห, ขุทฺทกา นที กุนฺนที, ขุทฺทโก โสมฺโภ กุโสมฺโภ, ขุทฺทกํ วนํ กุพฺพนํฯ

 

๓๕๐. สเร กท กุสฺสุตฺตรตฺเถ [ก. ๓๓๕; รู. ๓๔๖; นี. ๗๑๙]ฯ

 

สราทิเก อุตฺตรปเท ปเร อุตฺตรปทตฺเถ วตฺตมานสฺส กุนิปาตสฺส กทิ โหติฯ

 

กุจฺฉิตํ อนฺนํ กทนฺนํ, กุจฺฉิตํ อสนํ กทสนํ, กุจฺฉิโต อริโย กทริโย, มจฺฉรีฯ

 

สเรติ กึ? กุปุตฺตา, กุทารา, กุทาสาฯ

 

อุตฺตรตฺเถติ กึ? กุจฺฉิโต โอฏฺโฐ ยสฺสาติ กุโอฏฺโฐฯ

 

๓๕๑. กาปฺปตฺเถ [ก. ๓๓๖; รู. ๓๔๗; นี. ๗๒๐]ฯ

 

อุตฺตรปเท ปเร อุตฺตรปทตฺเถ ฐิตสฺส อปฺปตฺเถ วตฺตมานสฺส กุนิปาตสฺส กา โหติ วาฯ

 

อปฺปกํ ลวณํ กาลวณํฯ เอวํ กาปุปฺผํฯ

 

ปาทิปุพฺพปโท จ นิจฺจสมาโสว, ปกฏฺฐํ วจนํ ปาวจนํ, ทีฆตฺตํ, ปกฏฺฐํ หุตฺวา นีตํ ปณีตํ, ปมุขํ หุตฺวา ธานํ ปธานํฯ เอวํ ปฏฺฐานํ, วิวิธา มติ วิมติ, อธิโก เทโว อธิเทโว, อติเรโก วิเสโส วา ธมฺโม อภิธมฺโม, สุนฺทโร คนฺโธ สุคนฺโธ, กุจฺฉิโต คนฺโธ ทุคฺคนฺโธฯ โสภณํ กตํ สุกตํ, กุจฺฉิตํ กตํ ทุกฺกฏํ, วิปรีโต ปโถ อุปฺปโถฯ เอวํ อุมฺมคฺโค, อุทฺธมฺโม, อุพฺพินโยอิจฺจาทิฯ

 

อยมฺปิ กมฺมธารยสมาโส อภิเธยฺยวจโน ปรปทลิงฺโค จฯ

 

กมฺมธารยสมาโส นิฏฺฐิโตฯ