อกปจฺจยราสิ
อถ อกปจฺจยนฺตา วุจฺจนฺเตฯ
๗๙๑. อาสีสายมโก [‘อาสิํสามโก’ (พหูสุ)]ฯ
อาสีสา วุจฺจติ ปตฺถนา, อาสีสายํ คมฺยมานายํ อโก โหติ กตฺตริฯ
ชีวตูติ ชีวโก, นนฺทตูติ นนฺทโกฯ ‘‘ชินพุทฺธิ, ธนภูติ, ภูโต, ธมฺมทินฺโน, วฑฺฒมาโน’’ติ เอเต สทฺทา อญฺญถา สิชฺฌนฺติ, ชิโน อิมํ พุชฺฌตูติ ชินพุทฺธิ, ธนํ เอตสฺส ภวติ วฑฺฒตีติ ธนภูติ, ภวติ วฑฺฒตีติ ภูโต, ธมฺเมน ทินฺโน ธมฺมทินฺโน, ยถา เทวทตฺโต, พฺรหฺมทตฺโต, วฑฺฒตีติ วฑฺฒมาโนติฯ
‘กตฺตริ ลฺตุณกา’ติ ณโก, โส จ สามญฺญวิธานตฺตา อรเห สตฺติยํ สีเล ธมฺเม สาธุกาเร จ สิชฺฌติ, อกฺขายตีติ อกฺขายโก, ‘อาสฺสาณาปิมฺหิ ยุก’อิติ ยาคโม, อกฺขาตุํ อรหติ, สกฺโกติ, อกฺขานมสฺส สีลํ, ธมฺโม, อกฺขานํ สกฺกจฺจํ กโรตีติ อตฺโถฯ กาลตฺตเยปิ สิชฺฌติ, ปุพฺเพปิ อกฺขาสิ, อชฺชปิ อกฺขาติ, ปจฺฉาปิ อกฺขายิสฺสตีติ อตฺโถฯ เอวํ เสเสสุ สามญฺญวิธีสุ ยถารหํ เวทิตพฺโพฯ
อิตฺถิยํ-‘อธาตุสฺส เก…’ติ สุตฺเตน อกสฺส อสฺส อิตฺตํ, อกฺขายิกา-อิตฺถี, อกฺขายกํ-กุลํ, สงฺคายโก, ชานาตีติ ชานโกฯ
วิกรณปจฺจยโต ปรํ นาคเม สติ วิกรณสฺส รสฺโส, ชานนโก, อาชานนโก, วิชานนโก, สญฺชานนโกฯ
การิเต-ญาเปตีติ ญาปโก, วิญฺญาปโก, สญฺญาปโกฯ
นาคเม-ญาปนโก, วิญฺญาปนโก, สญฺญาปนโก, อธิฏฺฐาตีติ อธิฏฺฐายโก, อธิฏฺฐาเปตีติ อธิฏฺฐาปโก, เทตีติ ทายโก, ทาเปตีติ ทาปโกฯ
ณาปิมฺหิ ยาคโม นตฺถิ, สมาทเปตีติ สมาทปโก, อุภยตฺถ รสฺโสฯ วิเธตีติ วิธายโก, ปชหตีติ ปชหายโก, อวหิยฺยตีติ โอหิยโก, อาสฺส อิตฺตํ อิจฺจาทิฯ
อิวณฺเณสุ-อชฺเฌตีติ อชฺฌายโก, มนฺตํ อชฺเฌตีติ มนฺตชฺฌายโก, กิณาตีติ กายโก, กิณาเปตีติ กายาปโก, อาจินาตีติ อาจินโก, วิจินโก, ปราชยตีติ ปาราชิโก, อโลโป, ปุคฺคโล, ปราเชตีติ ปาราชิโก, อโลโป การิตโลโป จ, ธมฺโม, ภายาเปตีติ ภยานโก, นาคโม อาทิรสฺโส จฯ
ภูมิยํ เสตีติ ภูมิสายโก, สยาเปตีติ สยาปโก, ปาเหตีติ ปหิณโก อิจฺจาทิฯ
อุวณฺเณสุ-ปุนาติ โสเธตีติ ปาวโก-อคฺคิ, ภวตีติ ภาวโก, วิภาเวตีติ วิภาวโก, ลุนาตีติ ลาวโก, สุณาตีติ สาวโก-ปุริโส, สาวิกา-อิตฺถี, ชุโหตีติ หาวโก อิจฺจาทิฯ
อป-ปาปุณเน, ปาเปตีติ ปาปโก, สมฺปาเปตีติ สมฺปาปโก, อุปาสตีติ อุปาสโก-ปุริโส, อุปาสิกา-อิตฺถี, อุปาสกํ-กุลํ, กโรตีติ การโก, การิกา, การกํ, อุปการโก, กาเรตีติ การาปโก, สงฺขโรตีติ สงฺขารโก, อภิสงฺขารโก, ขิปตีติ ขิปโก, อุกฺขิปโก, นิกฺขิปโก, เขปโก, อุกฺเขปโก, นิกฺเขปโก, นาคเมขิปนโกฯ
คณฺหาตีติ คาหโก, คณฺหาเปตีติ คาหาปโกฯ เอวํ โคปโก, ปาทมูเล จรตีติ ปาทจารโก, ปุปฺผํ โอจินายตีติ โอจินายโก, เอทนฺโต ธาตุฯ
ฉินฺทตีติ เฉทโก, ฉินฺทโก, เฉทาเปตีติ เฉทาปโก, ฉินฺทาปโก, ชเนตีติ ชนโก-ปุริโส, ชนิกามาตา, ชนกํ-กมฺมํ, การิตโลโปฯ
ฌาป-ทาเห, ฌาเปตีติ ฌาปโกฯ
ญป-ปญฺญาปเน, ปญฺญเปตีติ ปญฺญาปโกฯ
ฐาป-ฐาเน, ปติฏฺฐาเปตีติ ปติฏฺฐาปโกฯ
ณาป-เปสเน, อาณาเปตีติ อาณาปโก, ตุทตีติ ตุทโก, สนฺตุสฺสตีติ สนฺตุสฺสโก, วิเสเสน ปสฺสตีติ วิปสฺสโก, สนฺทสฺเสตีติ สนฺทสฺสโก, ทูเสตีติ ทูสโก, อาทิทีโฆฯ
ปจตีติ ปาจโก, ปาเจตีติ ปาจาปโก, อาปาเทตีติ อาปาทโก, นิปฺผาทโก, สมฺปาทโก, ปฏิปชฺชโก, ปฏิปาทโก, ปูเรตีติ ปูรโก, ครุปนฺตตฺตา น วุทฺธิฯ
ผุสตีติ ผุสโก, ตุทาทิตฺตา น วุทฺธิฯ
ภาเชตีติ ภาชโก, ภินฺทตีติ ภินฺทโก, เภทโก, การเภทโก, ภุญฺชตีติ ภุญฺชโก, โภชโก, คามโภชโก, พุชฺฌตีติ พุชฺฌโก, โพธโก, มรตีติ มิยฺยโก, มาเรตีติ มารโก, มุญฺจตีติ มุญฺจโก, โมจโก, ยาจตีติ ยาจโก, ยชตีติ ยาชโก, ยุญฺชตีติ ยุญฺชโก, อนุยุญฺชโก, โยชโก, ปโยชโก, ยุชฺฌตีติ ยุชฺฌโก, โยธโก, รุนฺธตีติ รุนฺธโก, อวโรธโก, วจตีติ วาจโก, โอวทตีติ โอวาทโก, โอวชฺชโก, วีณํ วาเทตีติ วีณาวาทโก, เภริวาทโก, ครุํ อภิวาเทตีติ อภิวาทโก, วิทติชานาตีติ เวทโก, วินฺทติ ปฏิลภตีติ วินฺทโก, อนุวิชฺชติ วิจาเรตีติ อนุวิชฺชโก, ปฏิสํเวเทตีติ ปฏิสํเวทโก, วิชฺฌตีติ เวธโก, อฏฺฐิํ วิชฺฌตีติ อฏฺฐิเวธโก, ปตฺตํ วิชฺฌตีติ ปตฺตเวธโกฯ
พหุลาธิการา กมฺเมปิ ทิสฺสติ, อนฺตเร วาสียติ นิวาสียตีติ อนฺตรวาสโก, ปสีทตีติ ปสีทโก, ปสาทโก วา, ทีปปฺปสาทโก, อุทกปฺปสาทโก, สิพฺพตีติ สิพฺพโก, เสวตีติ เสวโก, หนตีติ ฆาตโก, คาโว หนตีติ โคฆาตโก, หนสฺส ฆาโตฯ หรตีติ หารโกฯ
กมฺเม – ‘‘ปาเทหิ ปหรียตีติ ปาทปหารโก’’ติ วุตฺติยํ วุตฺตํฯ ติติกฺขตีติ ติติกฺขโก, ติกิจฺฉตีติ ติกิจฺฉโก, วีมํสตีติ วีมํสโก, พุภุกฺขตีติ พุภุกฺขโก, ปพฺพตายตีติ ปพฺพตายโก อิจฺจาทิฯ
อิติ อกปจฺจยราสิฯ