Details

Kategorie: ปโยคสิทฺธิ

Zugriffe: 314

๒. นามกณฺฑ

อถ นามานิ วุจฺจนฺเตฯ ตํ อตฺถาภิมุขํ นมนโต, อตฺตนา จ+ตฺถสฺส นามนโต นามํ, ทพฺพาภิธานํฯ ตํ ทุวิธํ สลิงฺคา+ลิงฺคโต, อนฺวตฺถรุฬฺหิโต จ, ติวิธํ ปุมิ+ตฺถิ+นปุํสกลิงฺคโต, รุกฺโข, ลตา, วนนฺติฯ จตุพฺพิธํ สามญฺญ+คุณ+กฺริยา+ยทิจฺฉานามโต, รุกฺโข, นีโล, ปาจโก, สิริวโฑฺฒติฯ อฎฺฐวิธํ อวณฺณิ+วณฺณุ+วโณฺณ+การ+นิคฺคหีตนฺตปกติเภทโต, เอตฺถ กิํสทฺโท นิคฺคหีตนฺโตฯ ปจฺจยา ปฐมํ กรียตีติ ปกติ, สทฺโท, ธาตุ จฯ

ตตฺถ สลิเงฺคสุ ตาว อการนฺตโต ปุลฺลิงฺคา สุคตสทฺทา สตฺต วิภตฺติโย ปรา โยชียนฺเตฯ สุคตอิติ ฐิเต –

๑. ทฺเว ทฺเว+กาเนเกสุ นามสฺมา สิโย อํโย นา หิ ส นํ สฺมา หิ ส นํ สฺมิํ สุ

เอเตสํ ทฺเว ทฺเว โหนฺติ เอกาเนกตฺเถสุ วตฺตมานโต นามสฺมา ยถากฺกมํฯ ยโต อิเม สตฺต ทุกา โหนฺติ, ‘‘อตฺถวนฺต+มธาตุก+มปจฺจยํ ปาฎิปทิกํ กิตก+ตทฺธิต+สมาสา เจ’’ติ วุตฺตตฺตา ตํ นามํ ปาฎิปทิกํ นามฯ เกจิ สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺค+สงฺขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ ปาฎิปทิกนฺติ วทนฺติฯ เตเน+ตํ วุจฺจติ –

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สทฺทตฺถ+มพฺรวุํ ปเร;

สงฺขฺยา+กมฺมาทิกานนฺตุ, วิภตฺติ วาจกา มตาฯ

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สงฺขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ;

สทฺทตฺถ+มพฺรวุํ เกจิ, วิภตฺติ ปน โชตกาติ จฯ

ตโต เอกมฺหิ วตฺตพฺเพ เอกวจนํ พหุมฺหิ วตฺตพฺเพ พหุวจนญฺจาติ อนิยเมน ปสเงฺค ‘‘นามสฺมา’’ติ อธิกาโรฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (2) นามกณฺฑ

Details

Kategorie: ปโยคสิทฺธิ

Zugriffe: 367

๔. สมาสกณฺฑ

อถ นามานเมว อญฺญมญฺญสมฺพนฺธีนํ สมาโสติ นามนิสฺสิตตฺตา, สยญฺจ นามิกตฺตา นามานนฺตรํ สมาโส วุจฺจเตฯ

๑. สฺยาทิ สฺยาทิเน+กตฺถนฺติ

อิท+มธิกตํ เวทิตพฺพํฯ ปุพฺเพ วุตฺตวิธิคฺคหณญาเยน สฺยาทีติ ตทนฺตสฺส คหณํฯ โส จ ภินฺนตฺถานํ นามาน+เมกตฺถีภาโว สมาโสติ วุจฺจเตฯ

๒. อสงฺขฺยํ วิภตฺติ+สมฺปตฺติ+สมีป+สากลฺยา+ภาว+ยถา+ ปจฺฉา+ยุคปทตฺเถ

ปุพฺพสฺส+ตฺถปรํ ยสฺส, อญฺญตฺถปรมญฺจ ยํ;

นปุํสกํ ภเว ยญฺจ, ต+ทาสํขฺย+มิเห+สฺสเตฯ

สตฺถนฺตเร ปสิทฺธํ ยํ, อพฺยยีภาวนามโต;

อุปกุมฺภํ ติฎฺฐคุ จ, ปาตเมฆํติ ตํ ยถาฯ

อสงฺขฺยํ สฺยาทฺยนฺตํ วิภตฺยาทีน+มตฺเถ วตฺตมานํ สฺยาทฺยนฺเตน สเห+กตฺถํ ภวติฯ ‘‘อวิคฺคโห นิจฺจสมาโส, ปทนฺตรวิคฺคโห เจ’’ติ ปทนฺตรวิคฺคโหฯ อิตฺถีสุ ตถา ปวตฺตาติ วิคฺคยฺห วิภตฺยตฺเถ สมาเส กเต –

๒,๑๑๙. เอกตฺถตายํ

เอโก อตฺโถ ยสฺส ปกติปจฺจยาทิสมุทายสฺส โส เอกตฺโถฯ ตสฺส ภาโว ปวตฺตินิมิตฺตํ เอกตฺถตา, อียาทิ+ณาทิ+สมาสวิธานํ, ตสฺมิํ สติ สฺยาทิโลโป โหติฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (4) สมาสกณฺฑ

Details

Kategorie: ปโยคสิทฺธิ

Zugriffe: 401

๓. การกกณฺฑ

อถ วิภตฺตีน+มตฺถเภทา วุจฺจนฺเตฯ

ตตฺถ เอกมฺปิ อตฺถํ กมฺมาทิวเสน เอกตฺตาทิวเสน จ วิภชนฺตีติ วิภตฺติโย, สฺยาทโยฯ ตา ปน ปฐมาทิเภเทน สตฺตวิธาฯ ตา ยถา ‘‘ปฐมา+ตฺถมตฺเต’’ติ ปฐมาวิภตฺติ โหติฯ สิสฺส โอการ+โลป+อ-มาเทเสสุ นโร อิตฺถี นปุํสกํฯ

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สํขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ;

นามตฺโถ ตสฺส สามญฺญ-มตฺถมตฺถํ ปวุจฺจเตฯ

โส นามตฺโถ จ –

ชาติ กฺริยา คุโณ ทพฺพํ, ตถา นามนฺติ ปญฺจธา;

สทฺทสฺส+ตฺโถ ส สทฺโทปิ, ปญฺจธาว+ตฺร ภิชฺชเตฯ

กถํ ชาติสทฺโท คุณสทฺโทตฺยาทินาฯ

ภินฺเนสฺว+ภินฺนธี+สทฺทา, สพลาทีสุ ยพฺพลา;

วตฺตนฺเต ชาติ เอสา+สฺส, มาลา สุตฺต+มิวา+นฺวิตาฯ

อทพฺพภูตํ กตฺตาทิ-การกคฺคามสาธิยํ;

ปทตฺถํ กตฺตุกมฺมฎฺฐํ, กฺริย+มิจฺฉนฺติ ตพฺพิทูฯ

ทพฺพสฺสิโต ตโต ภินฺโน, นิมิตฺโต ตปฺปตีติยา;

วินสฺสนสภาโว จ, นิคฺคุโณว คุโณ+จฺจเตฯ

เอตฺถ ปโฎ สุกฺโกติ วินสฺสนสภาโว จ จสทฺเทน วิปุโล อากาโสติ อวินสฺสนสภาโว จ อตฺตนิ วิสุํ คุณรหิโต คุโณ+จฺจเต ตฺยตฺโถฯ

ยํ ยํ วิเสสฺสเต กิญฺจิ, ตํ ตํ ทพฺพ+มิโห+จฺจเต;

ชาตฺยาทิโนปฺย+โต ตาทิ, ทพฺพตฺตํ ปริกปฺปเตฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (3) การกกณฺฑ

Details

Kategorie: ปโยคสิทฺธิ

Zugriffe: 313

๕. ณาทิกณฺฑ

สมาโส ปทสํเขโป, ปทปจฺจยสํหิตํ;

ตทฺธิตํ นาม โหตีติ, วิญฺเญยฺยํ เตส+มนฺตรํฯ

๑. โณ วา+ปจฺเจ

ฉฎฺฐียนฺตา นามสฺมา วา ณปจฺจโย โหติ อปจฺเจ+ภิเธเยฺยฯ อปจฺจสทฺทสมฺพนฺธิตฺเตน อปจฺจวนฺตโต กตสรปจฺจโย สมตฺถฺยโต ฉฎฺฐฺยนฺตโต โหตีติ ‘‘ฉฎฺฐียนฺตา นามสฺมา’’ติ สุตฺเต อวุตฺตมฺปิ วุตฺตํฯ ณาทีนํ ตทฺธิตนฺติ ปุพฺพาจริยสญฺญาฯ ณกาโร วุทฺธฺยตฺโถฯ เอว+มญฺญตฺราปิฯ ณาทิวุตฺติตฺตา ‘‘เอกตฺถตายํ’’ติ วิภตฺติโลโปฯ

๑๒๔. สราน+มาทิสฺสา+ยุวณฺณสฺสา+เอโอ ณานุพนฺเธ

สราน+มาทิภูตา เย อการิ+วณฺณุ+วณฺณา, เตสํ อา+เอ+โอ วา โหนฺติ ยถากฺกมํ ณานุพนฺเธติ อการสฺส อากาโรฯ อา+เอ+โอนํ วุทฺธีติปิ ปุพฺพาจริยสญฺญาฯ วสิฎฺฐสฺสา+ปจฺจํ วาสิฏฺโฐฯ วีมฺหิ วาสิฎฺฐีฯ เวติ วสิฎฺฐสฺสา+ปจฺจํติ วากฺยสฺส จ วสิฎฺฐาปจฺจํติ สมาสสฺส จ วิกปฺปตฺถํฯ โส จ วาสทฺโท ยาว ‘‘สกตฺเถ’’ติ อธิกรียติฯ

นปุํสเกน ลิเงฺคน, สทฺโท+ทาหุ ปุเมน วา;

นิทฺทิสฺสตีติ ญาตพฺพ+มวิเสเส ปนิ+จฺฉิเตติ –

วุตฺตตฺถา อปจฺจสทฺทสฺส นปุํสกตฺเถปิ ปุตฺตปุตฺตีนํ ทฺวินฺนมฺปิ วาจโก โหติฯ

ณาทโย+ภิเธยฺยลิงฺคา , อปจฺเจ ตฺว+นปุํสกา;

นปุํสเก สกตฺเถ โณฺย, ภิยฺโย ภาวสมูหชา;

ตา ตุ+ตฺถิย+มสํขฺยาเน, ตฺวาทิจีปจฺจยนฺตกาฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (5) ณาทิกณฺฑ