ปโยคสิทฺธิ

Details: Kategorie: ปโยคสิทฺธิ; Zugriffe: 108

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ปโยคสิทฺธิปาฬิ

๑. สญฺญาทิกณฺฑ

สิทฺธ-มฺพตฺถุํ สมฺมา วนฺเท

คนฺถารมฺภกถา

สิทฺธ+มิฎฺฐททํ พุทฺธํ, ธมฺมํ มณิํว สฺวตฺถทํ;

สงฺฆญฺจ สาทรํ นตฺวา, ปโยคสิทฺธิ วุจฺจเตฯ

ปภาโว โมคฺคลฺลานสฺส, พฺยากรเณ จ เปฎเก;

นิสฺเสเสว กพฺพาติตฺโต, อโห อจฺฉริโย วตฯ

วุตฺตญฺหิ ปุพฺพสีหฬาจริย+ปาจริเยหิ –

ยา สตฺติ ปาณิเน ยา จ, จนฺทฺร+กาตฺยายนาทิสุ;

สา+ยํ มุตฺติมตี มญฺเญ, โมคฺคลฺลายนรูปินี-ติฯ

สุตฺตํ วุตฺติ จ เตเนว, กตา เอเกน ปญฺจิกา;

ตสฺมา+สฺส สตฺถ+มญฺเญหิ, สุปสฎฺฐํ+ติสุนฺทรํฯ

ตมฺหิ จ ทุพฺพิธํ เญยฺยํ, สุตฺตํ กมฺมตฺถเภทโต;

เตสฺวา+ทิ มีติสทฺเทน, ทุติยํ ติปฺปการโตฯ

สุวิสทํ ปกาเสตฺวา, สุโพธ+มากุมารกํ;

พฺยาปิกาวฬิยา กสฺสํ, ตํ สุณาถ สมาหิตาติฯ

๑. ออาทโย ติตาลีส วณฺณา

อการาทโย นิคฺคหีตนฺตา เตจตฺตาลีสกฺขรา วณฺณา นาม โหนฺติฯ ตํ ยถา อ, อา, อิ, อี, อุ, อู, เอ, ऐ, โอ, औ, ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฎ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ลว ส ห ฬ อํฯ เตน กฺวตฺโถ ‘‘เอ โอน+ม วเณฺณ’’ติฯ ติตาลีสาติ วจนํ กตฺถจิ วณฺณโลปํ ญาเปติ, เตน ‘‘ปฎิสงฺขา โยนิโส’’ติอาทิ สิทฺธํฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (1) สญฺญาทิกณฺฑ

Details: Kategorie: ปโยคสิทฺธิ; Zugriffe: 120

๒. นามกณฺฑ

อถ นามานิ วุจฺจนฺเตฯ ตํ อตฺถาภิมุขํ นมนโต, อตฺตนา จ+ตฺถสฺส นามนโต นามํ, ทพฺพาภิธานํฯ ตํ ทุวิธํ สลิงฺคา+ลิงฺคโต, อนฺวตฺถรุฬฺหิโต จ, ติวิธํ ปุมิ+ตฺถิ+นปุํสกลิงฺคโต, รุกฺโข, ลตา, วนนฺติฯ จตุพฺพิธํ สามญฺญ+คุณ+กฺริยา+ยทิจฺฉานามโต, รุกฺโข, นีโล, ปาจโก, สิริวโฑฺฒติฯ อฎฺฐวิธํ อวณฺณิ+วณฺณุ+วโณฺณ+การ+นิคฺคหีตนฺตปกติเภทโต, เอตฺถ กิํสทฺโท นิคฺคหีตนฺโตฯ ปจฺจยา ปฐมํ กรียตีติ ปกติ, สทฺโท, ธาตุ จฯ

ตตฺถ สลิเงฺคสุ ตาว อการนฺตโต ปุลฺลิงฺคา สุคตสทฺทา สตฺต วิภตฺติโย ปรา โยชียนฺเตฯ สุคตอิติ ฐิเต –

๑. ทฺเว ทฺเว+กาเนเกสุ นามสฺมา สิโย อํโย นา หิ ส นํ สฺมา หิ ส นํ สฺมิํ สุ

เอเตสํ ทฺเว ทฺเว โหนฺติ เอกาเนกตฺเถสุ วตฺตมานโต นามสฺมา ยถากฺกมํฯ ยโต อิเม สตฺต ทุกา โหนฺติ, ‘‘อตฺถวนฺต+มธาตุก+มปจฺจยํ ปาฎิปทิกํ กิตก+ตทฺธิต+สมาสา เจ’’ติ วุตฺตตฺตา ตํ นามํ ปาฎิปทิกํ นามฯ เกจิ สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺค+สงฺขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ ปาฎิปทิกนฺติ วทนฺติฯ เตเน+ตํ วุจฺจติ –

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สทฺทตฺถ+มพฺรวุํ ปเร;

สงฺขฺยา+กมฺมาทิกานนฺตุ, วิภตฺติ วาจกา มตาฯ

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สงฺขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ;

สทฺทตฺถ+มพฺรวุํ เกจิ, วิภตฺติ ปน โชตกาติ จฯ

ตโต เอกมฺหิ วตฺตพฺเพ เอกวจนํ พหุมฺหิ วตฺตพฺเพ พหุวจนญฺจาติ อนิยเมน ปสเงฺค ‘‘นามสฺมา’’ติ อธิกาโรฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (2) นามกณฺฑ

Details: Kategorie: ปโยคสิทฺธิ; Zugriffe: 129

๔. สมาสกณฺฑ

อถ นามานเมว อญฺญมญฺญสมฺพนฺธีนํ สมาโสติ นามนิสฺสิตตฺตา, สยญฺจ นามิกตฺตา นามานนฺตรํ สมาโส วุจฺจเตฯ

๑. สฺยาทิ สฺยาทิเน+กตฺถนฺติ

อิท+มธิกตํ เวทิตพฺพํฯ ปุพฺเพ วุตฺตวิธิคฺคหณญาเยน สฺยาทีติ ตทนฺตสฺส คหณํฯ โส จ ภินฺนตฺถานํ นามาน+เมกตฺถีภาโว สมาโสติ วุจฺจเตฯ

๒. อสงฺขฺยํ วิภตฺติ+สมฺปตฺติ+สมีป+สากลฺยา+ภาว+ยถา+ ปจฺฉา+ยุคปทตฺเถ

ปุพฺพสฺส+ตฺถปรํ ยสฺส, อญฺญตฺถปรมญฺจ ยํ;

นปุํสกํ ภเว ยญฺจ, ต+ทาสํขฺย+มิเห+สฺสเตฯ

สตฺถนฺตเร ปสิทฺธํ ยํ, อพฺยยีภาวนามโต;

อุปกุมฺภํ ติฎฺฐคุ จ, ปาตเมฆํติ ตํ ยถาฯ

อสงฺขฺยํ สฺยาทฺยนฺตํ วิภตฺยาทีน+มตฺเถ วตฺตมานํ สฺยาทฺยนฺเตน สเห+กตฺถํ ภวติฯ ‘‘อวิคฺคโห นิจฺจสมาโส, ปทนฺตรวิคฺคโห เจ’’ติ ปทนฺตรวิคฺคโหฯ อิตฺถีสุ ตถา ปวตฺตาติ วิคฺคยฺห วิภตฺยตฺเถ สมาเส กเต –

๒,๑๑๙. เอกตฺถตายํ

เอโก อตฺโถ ยสฺส ปกติปจฺจยาทิสมุทายสฺส โส เอกตฺโถฯ ตสฺส ภาโว ปวตฺตินิมิตฺตํ เอกตฺถตา, อียาทิ+ณาทิ+สมาสวิธานํ, ตสฺมิํ สติ สฺยาทิโลโป โหติฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (4) สมาสกณฺฑ

Details: Kategorie: ปโยคสิทฺธิ; Zugriffe: 160

๓. การกกณฺฑ

อถ วิภตฺตีน+มตฺถเภทา วุจฺจนฺเตฯ

ตตฺถ เอกมฺปิ อตฺถํ กมฺมาทิวเสน เอกตฺตาทิวเสน จ วิภชนฺตีติ วิภตฺติโย, สฺยาทโยฯ ตา ปน ปฐมาทิเภเทน สตฺตวิธาฯ ตา ยถา ‘‘ปฐมา+ตฺถมตฺเต’’ติ ปฐมาวิภตฺติ โหติฯ สิสฺส โอการ+โลป+อ-มาเทเสสุ นโร อิตฺถี นปุํสกํฯ

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สํขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ;

นามตฺโถ ตสฺส สามญฺญ-มตฺถมตฺถํ ปวุจฺจเตฯ

โส นามตฺโถ จ –

ชาติ กฺริยา คุโณ ทพฺพํ, ตถา นามนฺติ ปญฺจธา;

สทฺทสฺส+ตฺโถ ส สทฺโทปิ, ปญฺจธาว+ตฺร ภิชฺชเตฯ

กถํ ชาติสทฺโท คุณสทฺโทตฺยาทินาฯ

ภินฺเนสฺว+ภินฺนธี+สทฺทา, สพลาทีสุ ยพฺพลา;

วตฺตนฺเต ชาติ เอสา+สฺส, มาลา สุตฺต+มิวา+นฺวิตาฯ

อทพฺพภูตํ กตฺตาทิ-การกคฺคามสาธิยํ;

ปทตฺถํ กตฺตุกมฺมฎฺฐํ, กฺริย+มิจฺฉนฺติ ตพฺพิทูฯ

ทพฺพสฺสิโต ตโต ภินฺโน, นิมิตฺโต ตปฺปตีติยา;

วินสฺสนสภาโว จ, นิคฺคุโณว คุโณ+จฺจเตฯ

เอตฺถ ปโฎ สุกฺโกติ วินสฺสนสภาโว จ จสทฺเทน วิปุโล อากาโสติ อวินสฺสนสภาโว จ อตฺตนิ วิสุํ คุณรหิโต คุโณ+จฺจเต ตฺยตฺโถฯ

ยํ ยํ วิเสสฺสเต กิญฺจิ, ตํ ตํ ทพฺพ+มิโห+จฺจเต;

ชาตฺยาทิโนปฺย+โต ตาทิ, ทพฺพตฺตํ ปริกปฺปเตฯ

Weiterlesen: ปโยคสิทฺธิ (3) การกกณฺฑ

Details: Kategorie: ปโยคสิทฺธิ; Zugriffe: 134

๕. ณาทิกณฺฑ

สมาโส ปทสํเขโป, ปทปจฺจยสํหิตํ;

ตทฺธิตํ นาม โหตีติ, วิญฺเญยฺยํ เตส+มนฺตรํฯ

๑. โณ วา+ปจฺเจ

ฉฎฺฐียนฺตา นามสฺมา วา ณปจฺจโย โหติ อปจฺเจ+ภิเธเยฺยฯ อปจฺจสทฺทสมฺพนฺธิตฺเตน อปจฺจวนฺตโต กตสรปจฺจโย สมตฺถฺยโต ฉฎฺฐฺยนฺตโต โหตีติ ‘‘ฉฎฺฐียนฺตา นามสฺมา’’ติ สุตฺเต อวุตฺตมฺปิ วุตฺตํฯ ณาทีนํ ตทฺธิตนฺติ ปุพฺพาจริยสญฺญาฯ ณกาโร วุทฺธฺยตฺโถฯ เอว+มญฺญตฺราปิฯ ณาทิวุตฺติตฺตา ‘‘เอกตฺถตายํ’’ติ วิภตฺติโลโปฯ

๑๒๔. สราน+มาทิสฺสา+ยุวณฺณสฺสา+เอโอ ณานุพนฺเธ

สราน+มาทิภูตา เย อการิ+วณฺณุ+วณฺณา, เตสํ อา+เอ+โอ วา โหนฺติ ยถากฺกมํ ณานุพนฺเธติ อการสฺส อากาโรฯ อา+เอ+โอนํ วุทฺธีติปิ ปุพฺพาจริยสญฺญาฯ วสิฎฺฐสฺสา+ปจฺจํ วาสิฏฺโฐฯ วีมฺหิ วาสิฎฺฐีฯ เวติ วสิฎฺฐสฺสา+ปจฺจํติ วากฺยสฺส จ วสิฎฺฐาปจฺจํติ สมาสสฺส จ วิกปฺปตฺถํฯ โส จ วาสทฺโท ยาว ‘‘สกตฺเถ’’ติ อธิกรียติฯ