พระราชสุทธิญาณมงคล (หลวงพ่อจรัญ ฐิตธมฺโม) เกิดในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๗ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์) เมื่อวันที่ ๑๕ สิงหาคม ๒๔๗๑ เวลา ๐๗.๑๐ น. (๔ฯ ๘ ปีมะโรง) ณ ตำบลม่วงหมู่ อ.เมือง จ.สิงห์บุรี เป็นบุตรคนที่ ๕ ในจำนวน ๑๐ คน ซึ่งเกิดจากโยมมารดาเจิม และโยมบิดา แพ จรรยารักษ์

ชีวิตในเยาว์ชัย หลวงพ่อได้อาศัยอยู่กับยาย วัย ๘๐ ปี ณ เรือนทรงไทยหลังใหญ่กลางดงไม้ร่มครึ้มด้วยมะม่วง มะปราง ขนุน น้อยหน่า และ ละมุด ฯลฯ แผ่กิ่้งก้านสาขาอย่างเสรี ด้วยเนื้อที่ที่กว้างขวาง ด้านหลังติดกับลำน้ำลพบุรี ใช้ปลูกพืชผักสวนครัวนานาชนิด เรื่องราวจากชีวิตจริงของหลวงพ่อเริ่มต้นจากบ้านหลังนี้

นกบางตัวที่ยังไม่ตาย เขาก็วิ่งไล่ตามไปจับหักคอแล้ว ใส่ตะข้องท่ามกลางเสียงเชียร์ของชาวบ้านที่มุงอยู่ บังเอิญมีนกโชคร้ายตัวหนึ่ง ยังไม่ตายแต่มันปีกหัก จึงตกลงบนคันนา และวิ่งหนีสุดชีวิต จึงเป็นเหยื่อให้เด็กชายจรัญวิ่งไล่ตาม เพื่อจะจับหักคอให้ตายสมใจ และแล้วสิ่งที่ไม่คาดคิด ก็เกิดขึ้น เจ้านกตัวนั้นตกใจ และโกรธมาก จึงหันมาจิกมือเขาเต็มแรง จนเลือดพุ่งกระฉูด ด้วยความเจ็บและแค้น เด็กชายจรัญ จึงจับเจ้านกหักคอถลกหนังหัว เจ้านกร้องลั่นและสิ้นชีวิตอยางเจ็บปวดและทรมานเป็นที่สุด โดยที่เขาไม่รู้ว่ากรรมที่เข้าได้สร้างขึ้นมานั้น จะตามมาถึงในวันข้างหน้า

แม่ของเด็กชายจรัญเลี้ยงไก่ไว้จำนวน ๓๐๐ กว่าตัว วันหนึ่งเด็กชายจรัญได้ไปยืนดูวิธีการตอนไก่จากหมอ และได้ทราบว่า ไก่ที่ตอนแล้วจะอ้วนและมีเนื้อเยอะมากขึ้น ดังนั้น เด็กชายจรัญจึงรีบไปซื้อเครื่องมือ และนำวิธีการตอนไก่ ที่เห็นหมอใช้สว่านเจาะท้องไก่เอาเหล็กดึงไส้ออกมาแล้วเย็บ หลังจากนั้นก็นำไส้กลับไปใส่ไว้ในท้องเหมือนเดิม วิธีการตอนนี้ เด็กชายจรัญไม่ได้ศึกษาอย่างถ่องแท้ ปรากฏว่าไก่ที่เด็กชายจรัญตอนไว้นั้น ไส้ไหลเป็นน้ำเหลือง ไส้เน่าตายไปวันละหลาย ๆ ตัว จนหมดเล้า เหตุการณ์นี้ เด็กชายจรัญถูกแม่ด่าไป ๓ วัน ๓ คืน

ต่อมายายล้มเจ็บไม่สบาย ไปเข้าฝันป้าเหลี่ยม ลูกสาวของยาย ซึ่งเป็นป้าของนายจรัญว่า “ถ้ากูตายแล้ว ให้ไปขุดเอาสมบัติในไห ที่ป่ากระชายหลังเรือน ๓ วานะ จรัญมันคิดไม่ซื่อ จะเอาทรัพย์สมบัติไปเล่นการพนัน” อีก ๒ ปีต่อมา ยายก็ตาย ป้าได้มาชวนนายจรัญไปขุดสมบัติ นายจรัญจึงออกอุบาย รู้ว่าป้าชอบกินน้ำตาลเมา จึงไปซื้อมาให้ป้ากินจนเมา และเมื่อขุดลงไปก็พบว่า ไหสมบัติได้ย้ายจากที่เดิมมา ๓ วา

แต่ผลกรรมยังไม่สิ้นสุดแค่นี้ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๒ หลวงพ่อได้ไปส่ง พันตำรวจโท ชน อินทนา พร้อมคุณนายเฉลา ภรรยา ซึ่งได้ย้ายไปอยู่ อ.ชะอวด จ.นครศรีธรรมราช ด้วยความเป็นห่วงว่าต้องเกิดเรื่องเดือดร้อนครั้งนี้แน่ ระหว่างที่เดินทางด้วยรถไฟ เมื่อถึงสถานีชุมพร ไส้ติ่งของหลวงพ่อได้เกิดแตกขึ้นมา หลวงพ่อสลบไป แต่ท่านได้กำหนดจิต หายใจทางสะดือ อยู่ในท่าสมาธิ ทุกคนคิดว่าหลวงพ่อมรณภาพแล้ว แต่หลวงพ่อได้ตั้งสติ แข็งใจจนถึงสถานีชะอวด เดินไปจนถึงบ้านพักตำรวจ มีแพทย์หญิงคนหนึ่งมาตรวจและจะพาหลวงพ่อไปโรงพยาบาล เพราะไม่มีเครื่องมือช่วย แต่หลวงพ่อไม่ยอม จึงตั้งจิตอธิษฐาน “พ่อไก่ แม่ไก่ทั้งหลายเอ๋ย เจ้าจงมารับเมตตาจากข้าพเจ้า ที่ตอนเจ้าไม่ได้เจตนาให้เจ้าตาย เป็นเพราะไม่ได้ศึกษาให้ถ่องแท้ก่อน ถ้าข้าพเจ้ารอดตายจะทำกรรมฐานไปให้ จงอย่างจองเวรจองกรรมกับเราเลย ให้อภัยเราเถิด” เมื่อสิ้นคำอธิษฐาน ก็อุจจาระ ปัสสาวะ ไหลออกมา ทั้งเลือด ทั้งหนองเหม็นคลุ้งไปหมด หมอให้น้ำเกลือและฉีดยาให้ คืนนั้นหลวงพ่อได้ทำกรรมฐาน พวกไก่ได้มาเต็มไปหมดและบอกหลวงพ่อว่า “นี่เป็นท่านนะ ถ้าไม่ใช่ท่าน จะเอาให้ตาย” หลังจากนั้น หลวงพ่อก็หายวันหายคืนจนเป็นปกติ

นายจรัญได้ขอห่อผ้า ซึ่งห่อทองไว้ และไ้ด้ให้เงินกลมแก่ป้าไป เมื่อนายจรัญต้องเดินทางไปกรุงเทพฯ เพื่อไปเรียนหนังสือต่อ ได้นำห่อผ้าซึ่งห่อทองไว้ แขวนไว้บนขื่อ แล้วตั้งจิตอธิษฐาน ขอขมาลาโทษแก่ยาย เพราะว่าจะนำไปเล่นการพนัน และขอให้เทวดาช่วยรักษาไว้ให้ด้วย ๔ ปี เมื่อนายจรัญกลับมา ห่อผ้าซึ่งห่อทองไว้ยังอยู่ที่เดิม ต่อมาเมื่อนายจรัญได้มาบวชเป็นพระ จึงนำทองทั้งหมดไปขายเพื่อนำเงินมาสร้างโบสถ์วัดพรหมบุรีในภายหลัง

ชีวิตในวัยหนุ่มของนายจรัญ เป็นวัยที่คึกคะนอง แกล้งคนโน้นแกล้งคนนี้ อีกทั้งเถียงยายอยู่ตลอดเวลา แต่นายจรัญ มีดีทางการเล่นดนตรีไทย เพราะคยเรียนมากับครูตั้งแต่สมัยเด็ก ๆ โดยแอบยายไปเรียน

เมื่อเรียนจบชั้นมัธยม ๓ นายจรัญได้ไปเรียนต่อที่กรุงเทพฯ โดยไปอาศัยอยู่บ้านสามกระได แถวคลองบากแวก ฝั่งธนบุรี ของคุณหลวงธารา มีคุณนายชื่อ ห่วง คุณหลวงธารา เคยตีระนาดให้ รัชกาลที่ ๖ ทรงโขน นายจรัญไปอยู่เพื่อเรียนดนตรี ดีด สี ตี เป่า ต่อเพลงพิณพาทย์เป็นเวลา ๒ ปี และได้ไปเรียนช่างกลกับอาจารย์เลื่อน พงษ์โสภณ ที่บางขุนพรหม เมื่อคุณหลวงธาราและคุณนายห่วงได้สิ้นชีวิตลง นายจรัญได้ย้ายไปอาศัยอยู่กับบ้านของครูศร ศิลปบรรเลง ซึ่งต่อมาได้เป็นคุณหลวงประดิษฐ์ไพเราะ อยู่แถวบ้านบาตร หลังวัดสระเกศ เพื่อเรียนดนตรีไทยต่ออีก ๑ ปีเศษ จึงได้มารู้จักกับ ดร.อุทิศ นาคสวัสดิ์ ที่นี่

ต่อมา ครูศร ศิลปบรรเลง พานายจรัญไปฝากให้สอบเข้าเป็นนายร้อยตำรวจกับ จอมพลแปลก พิบูลสงคราม เมื่อเขาเข้าไปเรียนได้ ๓ เดือน ถูกรุ่นพี่ขู่เข็ญ และกลั่นแกล้ง เขาพยายามอดทน แต่เมื่อถูกรุกรานหนัก ความอดทนก็สิ้นสุด ประกอบกับเป็นคนที่ไม่ยอมคนอยู่แล้ว จึงชกรุ่นพี่เจ็บตัวไปหลายคน นายจรัญจึงไปขอโทษครู พร้อมกับขอลาออก และได้ชี้แจงเหตุผลต่าง ๆ ให้แก่จอมพลแปลก ทราบ และขอไปใช้ชีวิตอยู่ที่บ้านเกิดเมืองนอน และนำวิชาที่เรียนมาคือ ดนตรี มาใช้ประกอบอาชีพ เมื่อมาอยู่ที่ อำเภอพรหมบุรี ก็มาเล่นดนตรีคณะ จรรยารักษ์ ซึ่งมีอยู่เดิม พร้อมออกงานแสดง มีชื่อเสียงโด่งดังไปถึงเจ็ดคุ้งน้ำ นายจรัญจอกจากมีฝีมือทางด้านดนตรีแล้ว ยังมีฝีมือทางด้านการประพันธ์หนังสือ สามารถประพันธ์เรื่องนางอรพิมกับท้าวปาจิตต์ และมีคณะลิเกมาขอลอกบท เพื่อไปแสดงเป็นลิเกหลายคณะ

หลวงพ่อจรัญได้ธุดงค์ไปตามป่าเขา ลำเนาไพร และที่ต่าง ๆ เพื่อแสวงหาความรู้ และประสบการณ์ทั้งทาง สมถกรรมฐาน และ วิปัสสนากรรมฐาน และได้ฝากตัวเป็นศิษย์ศึกษาวิชากับพระอาจารย์หลายท่าน อาทิ ศึกษาคชศาสตร์กับพระครูนิวาสธรรมขันธ์ (หลวงพ่อเดิม) อำเภอหนองโพธิ์ จังหวัดนครสวรรค์ กับหลวงพ่อลี และท่านเจ้าคุณอริยคุณาธร จังหวัดขอนแก่น และได้ศึกษาการทำเครื่องรางของขลัง น้ำมันมนต์ กับหลวงพ่อจง วัดหน้าต่าง จังหวัดอยุธยา และหลวงพ่อสนั่น วัดเสาธงทอง จังหวัดอ่างทอง และ หลวงพ่อจาด วัดบ้านสร้าง จังหวัดปราจีนบุรี และได้ศึกษา สมถกรรมฐาน กับ พระภาวนาโกศลเถร (สด จันทสโร) ที่วัดปากน้ำ อำเภอภาษีเจริญ จังหวัดธนบุรี ศึกษาและปฏิบัติ วิปัสสนากรรมฐาน กับ ท่านเจ้าคุณอาจารย์พระราชสิทธิมุนี วัดมหาธาตุ จังหวัดกรุงเทพฯ และได้ศึกษาพระอภิธรรมกับอาจารย์เตชิน (ชาวพม่า) ที่วัดระฆัง จังหวัดธนบุรี และศึกษาการพยากรณ์จากสมเด็จพระสังฆราช วัดสระเกศฯ จังหวัดกรุงเทพฯ และศึกษาแลกเปลี่ยนความรู้วิทยาศาสตร์ทางจิต กับ อาจารย์ พ.อ. ชม สุคันธรัต

ต่อมาเมื่อหลวงพ่อจรัญ มาประจำอยู่ที่วัดอัมพวัน หลวงพ่อรู้ล่วงหน้า โดยสติบอกว่าต้องใช้หนี้เต่า ที่รับจ้างต้มเต่า ๗ ตัว เป็นเงิน ๑ บาท ให้พวกขี้เมาเมื่อตอนที่เป็นเด็ก สมัยอยู่มัธยม ๒ ซึ่งปรากฏว่า เต่ามันมีความสามัคคีกันดิ้นจนหม้อแตก แล้วหนีเข้ากอไผ่ไป จากกรรมที่หลวงพ่อสร้างเหล่านี้ ท่านลืมไปหมดแล้ว อยู่มาวันหนึ่งหลวงพ่อทราบว่าเจ้าของร้านเบ๊เต็กเส็ง ที่บางปะกิ ซึ่งรู้จักคุ้นเคยกัน ไปผ่าท้อง ที่สุขศาลาอนามัย จึงตั้งใจไปเยียม โดยมีญาติโยมจะขอร่วมเดินทางไปด้วยจนเต็มคันรถ แต่สติได้เตือนว่า ถ้าพาคนอื่นไปด้วยต้องตายกันหมด หลวงพ่อจึงออกอุบายหลอกล่อ ไม่ให้คนเหล่านั้นไปด้วย โดยจ้างรถปิ๊กอัพไปกับคนขับเพียงลำพัง ๒ คน แล้วตั้งใจว่าจะไปเยี่ยมแค่ ๑๕ นาที แล้วจะรีบกลับ

ระหว่างเดินทางกลับ ฝนตกหนักมาก ถนนสายเอเซียเพิ่งสร้างเสร็จใหม่ ๆ ถนนลื่นมาก ช่วงโค้งวัดเขาคู รถวิ่งมาด้วยความเร็วประมาณ ๑๒๐ ก.ม./ชั่วโมง รถยนต์เกิดเสียหลักหมุน ๕-๖ ครั้ง แล้วพลิกคว่ำแปดตลบ หลวงพ่อดิ้นขลุกขลักอยู่ในรถ เพราะประตูรถล็อคหมด ศีรษะถูกกระแทกทั้งบนและล่าง รถพังหมดทั้งคัน พอดีมีรถคันอื่นมาจอดช่วย ต้องเอาชะแลงงัด แล้วช่วยนำตัวออกมา บังเอิญช่วงที่เกิดเหตุไม่มีรถยนต์วิ่งสวนทางมา ไม่เช่นนั้นคงไม่รอด หลวงพ่อต้องมานอนรักษาตัวที่วัดไม่ได้ไปหาหมอ ต้องปวดแสบ บวดร้อน ผิวหนังถลอกไปทั้งตัวเป็นเวลา ๖ เดือน ทรมานเป็นยิ่งนัก “ฉะนั้นคนเราถึงจะสร้างความดี แต่ก็ต้องมีกรรม” หลวงพ่อจึงเจริญกรรมฐานแผ่เมตตาขออโหสิกรรมแก่เต่า เพราะที่ทำไปเีพียงต้องการเงิน ๑ บาท ต่อจากนั้นอาการต่าง ๆ จึงค่อยทุเลาหายเป็นปกติ

หลังจากนั้นสติได้บอกว่า วันที่ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๒๑ เวลา ๑๒.๔๕ น. หลวงพ่อจรัญ จะมีอุบัติเหตุคอหักตาย หมดอายุขัย (ถึงตอนนี้หลวงพ่อเริ่มเชื่อ เพราะจำเหตุการณ์อุบัติเหตุใช้หนี้กรรมจากเต่าได้ และเหตุการณ์ที่เคยยิงนกหักคอนก ถลกหนังหัว ตอนอยู่มัธยม ๓) หลวงพ่อจึงเีรียกประชุมคณะกรรมการของทางวัด และบอกญาติโยมว่าจะสละตัวจากเจ้าอาวาส เพื่อขอลามรณภาพ และในเวลาต่อมา ในวันที่ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๒๑ คณะแพทย์และพยาบาล จากโรงพยาบาลศิริราช มาถวายอาหารเพล แต่หลวงพ่อจะเดินทางไปประชุมเจ้าคณะอำเภอที่วัดกวิศาวราราม ที่จังหวัดลพบุรี โดยมี นาวาตรี วาด เกษแก้ว ซึ่งนุ่งกางเกงขาว เสื้อขาวมาด้วยเพราะหลวงพ่อทราบว่าต้องตายด้วยกันหมด (เนื่องจากศีรษะของนาวาตรี วาด เกษแก้ว นั้นไม่มี) จากนั้นรถได้ออกจากวัดเวลา ๑๒.๓๕ น. ขับออกมาก็ประสานงานกับรถของบริษัท ทันจิตทัวร์ ของจังหวัดนครสวรรค์ ชนเข้ากับรถปิ๊กอัพของหลวงพ่ออย่างเต็มแรง ส่วนร่างของนาวาตรี วาด เกษแก้ว กระเด็นไปหลังรถบัส ตกลงมาซี่โครงเสียบตับตายในเวลาต่อมา ส่วนหลวงพ่อจรัญพุ่งทะลุกระจกรถ กระเด็นออกไป ๒๐ วา แล้วจึงตกลงมาที่หน้าบ้านของนายเชาว์ ซึ่งเป็นโรงงานทำอิฐ ตลาดปากบาง คอหักพับมาอยู่ที่หน้าอก หนังศีรษะเปิดจากหน้าผากไปถึงท้ายทอย เลือดเต็ปากเต็มคอหอย หูก็ไม่ได้ยินมีแต่เสียงซ๋า ๆ หลวงพ่อตะโกน “โยมช่วยด้วย ๆ “ แต่ไม่มีใครช่วย พอดีมีตำรวจทางหลวงผ่านมาพบเข้า จึงอุ้มใส่รถขนอิฐของนายเชาว์ เพื่อนำหลวงพ่อไปส่งโรงพยาบาลสิงห์บุรี บังเอิญรถไม่มีเบาะ หม้อน้ำรถก็ไม่มีฝาปิดใช้ผ้าอุดแทน อยู่ที่ก้นของหลวงพ่อพอดี ระหว่างทางที่จะไปโรงพยาบาล หลวงพ่อได้ยินเสียงของเต่า พร้อมเห็นภาพเต่าโผล่ออกมา แล้วบอกว่า “สมน้ำหน้า เดี๋ยวกูจะซ้ำมึง ๆ” ขอขาดคำ น้ำในหม้อน้ำรถก็พุ่งขึ้นมา น้ำร้อนลวกใส่หลวงพ่อ ตั้งแต่หัวไปทั้งตัว ต้องทนทุุกข์ทรมานไปตลอดทาง

เมื่อไปถึงโรงพยาบาลสิงห์บุรี พบ นายแพทย์สมหมาย ทองประเสริฐ ได้พากเข้าห้องเอ๊กซเรย์ ปรากฏว่ากระดูกคอขาด หมอบอกกับญาติโยมให้นำหลวงพ่อไปวัด เตรียมจัดงานศพ แต่ขอนำหลวงพ่อไปห้องไอซียูก่อน เพื่อไปเก็บแผล ล้างเลือด โดยให้นอนบนรถเข็นที่ไม่มีหมอนรอง บุรุษพยาบาล ๒ คน เป็นคนเข็น หลวงพ่อรู้ตัวว่าต้องตายแน่ เลยยกมือขึ้นเหนือหัวแล้วพูดว่า “ด้วยเดชะบุญกุศล ท้าวเวสสุวรรณ เจ้ากรรมนายเวรของข้าพเจ้า ถ้าข้าพเจ้าใช้หนี้กรรมในโลกมนุษย์หมดแล้วยินดีจะไป ถ้าข้าพเจ้ายังใช้หนี้กรรมไม่หมด ข้าพเจ้าขอสาบานต่อท้าวเวสสุวรรณว่า ขอให้ข้าพเจ้ากลับมาแก้ตัว สร้างกรรมดีใช้หนี้ให้หมด ถ้าหมดแล้วข้าพเจ้าจะไม่กลับมาเกิดเป็นมนุษย์อีก เพราะมนุษย์มีแต่ขี้เกียจ ขี้โกง ขี้อิจฉา ริษยา”

พอสิ้นคำอธิษฐานของหลวงพ่อ ปรากฏว่าบุรุษพยาบาลได้เข็นรถไปตกร่องประตูเหล็ก โดยไม่มีใครคาดคิด จากแรงกระแทกนั่นเอง ทำให้กระดูกคอของหลวงพ่อซึ่งขาดอยู่ เกิดติดกันขึ้นมา ทำให้หลวงพ่อฟื้นคืนสติขึ้นมา ต่อมาทางโรงพยาบาลสิงห์บุรี ได้นำหลวงพ่อไปทำการรักษาต่อที่ โรงพยาบาลเลิดสิน ซึ่งอยู่ในกรุงเทพฯ ในระหว่างการรักษาใช้เฝือกพันที่บริเวณคอ ภายใต้การดูแลของคุณหมอประดิษฐ์ ผู้อำนวยการโรงพยาบาลเลิดสิน หลังจากนั้นก็นำตัวหลวงพ่อกลับมารักษาที่โรงพยาบาลสิงห์บุรี หลวงพ่อต้องทนทุกข์ทรมานอย่างแสนสาหัสเป็นเวลากว่า ๕๐ วัน หิวน้ำก็ไม่สามารถดื่มได้ ต้องหยอดด้วยหลอดกาแฟ เวลาฉันข้าวก็ใส่เข้าไปข้าง ๆ ปากพูดก็ไม่ได้ บบฉันอาหารเลือดก็ไหลตลอดเวลา เวลาฉันก็ต้องป้อน ไม่สามารถฉันได้เอง เลยนึกถึงคำยายที่ว่า “ต้องเป็นเปรต ปากเท่ารูเข็ม” เพราะไปกินข้าวที่ยายให้ไปถวายพระในตอนที่ยังเป็นเด็ก

พระรูปนั้นท่านอยู่ในป่า ห่างจากหมู่บ้านไป ๔ กิโลเมตร เมื่อไปพบ ท่านนั่งขัดสมาธิหลับตาอยู่ใต้ต้นไทรกลางทุ่ง คะเนอยายุได้ราว ๗๐ ปี พระจรัญได้เข้าไปกราบ และพูดกับท่านเรื่องขอเรียนวิชายืดเหรียญ แต่ท่านไม่ตอบกลับนั่งหลับตาเฉย ๆ เมื่อพระจรัญถามเรื่อง ธรรมะและการปฏิบัติ ท่านได้ตอบว่า “สติปัฏฐาน ๔ ระลึกชาติได้ รู้กฎแห่งกรรม เกิดปัญญา แ้ก้ปัญหาได้” พระจรัญขอให้ท่านสอน “สติปัฏฐาน ๔” ให้ แต่ท่านตอบว่า “รอให้อายุ ๔๕ ปี เสียก่อนแล้วค่อยพบกัน เมื่อต้องการจะพบฉันให้เธอปฏิบัติ ดังนี้” พร้อมบอกเคล็ดลับ ๓ ข้อ และย้ำว่าไม่ให้บุคลที่สามล่วงรู้โดยเด็ดขาด เมื่อหลวงพ่ออายุครบ ๔๕ ปี หลวงพ่อจรัญได้ธุดงค์ไปในป่าดงพระยาเย็น เพื่อพบกับหลวงพ่อในป่าตามสัญญา ดงพระยาเย็นเป็นป่าดงดิบอยู่ในอาณาบริเวณเขาใหญ่ ซึ่งกินเนื้อที่ของสองจังหวัด คือ สระบุรี และ นครราชสีมา หลวงพ่อในป่าได้สอน วิธีเจริญสติปัฏฐาน ๔

๑. การกำหนดกาย (กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน)
๒. การกำหนดเวทนา (เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน)
๓. การกำหนดจิต (จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน)
๔. ก่ารกำหนดธรรม (ธัมมานุปัสสนาสิตปัฏฐาน)