เนปาติกปท
สมุจฺจยวิกปฺปนปฏิเสธปูรณาทิอตฺถํ อสตฺววาจกํ เนปาติกํ ปทํ.
ตตฺร จ อิติ สมุจฺจยา’นฺวาจเย’ตรีตรโยคสมาหารา’วธารณาทีสุ.
วา อิติ วิกปฺปนู’ปมาน สมุจฺจย ววตฺถิตวิภาสาสุ.
อลํ ปริยตฺติ ภูสเนสุ จ.
น โน มา อ อลํ หลํ อิจฺเจเต ปฏิเสธนตฺเถ.
อลํ ปริยตฺติ ภูสเนสุ จ.
ปูรณตฺถํ ทุวิธํ อตฺถปูรณํ ปทปูรณญฺจ.
ตตฺถ อถ ขลุ วต วถ อโถ อสฺสุ ยคฺเฆ หิ จรหิ นํ ตํ วา จ ตุว โว ปน หเว กีว ห ตโต ยถา สุทํ โข เว หํ เอนํ เสยฺยถิทํ อิจฺเจวมาทีนิ ปทปูรณานิ.
ตตฺถ— อถ อิติ ปญฺหา’นนฺตริยา’ธิการาทีสุ จ.
ขลุ อิติ ปฏิเสธา’วธารณ ปสิทฺธีสุ จ.
วต อิติ เอกํส เขทา’นุกมฺปสงฺกปฺเปสุ จ.
อโถ อิติ อนฺวาเทเส จ.
หิ อิติ เหตุ อวธารเณสุ จ.
ตุ อิติ วิเสส เหตุ นิวตฺตนาทีสุ จ.
ปน อิติ วิเสเสปิ.
หเว, เว อิจฺเจเต เอกํสตฺเถปิ.
หํ อิติ วิสาท สมฺภเมสุปิ.
เสยฺยถิทนฺติ ตํ กตมนฺติ อตฺเถปิ.
อตฺถปูรณํ ทุวิธํ วิภตฺติยุตฺตํ, อวิภตฺติยุตฺตญฺจ.
อตฺถิ สกฺกา ลพฺภา อิจฺเจเต ปฐมายํ.
อาวุโส อมฺโภ หมฺโภ เร อเร หเร เช อิจฺเจเต อามนฺตเน.
ทิวา ภิยฺโย นโม อิจฺเจเต ปฐมายํ, ทุติยายญฺจ.
สยํ สามํ สํ สมฺมา กินฺติ อิจฺเจเต ตติยตฺเถ, โส โต ธาปจฺจยนฺตา จ.
สุตฺตโส ปทโส อนิจฺจโต ทุกฺขโต เอกธา ทฺวิธา อิจฺจาทิ.
ตเว ตุํปจฺจยนฺตา จตุตฺถิยา, กาตเว ทาตเว กาตุํ กาเรตุํ ทาตุํ ทาเปตุํ อิจฺจาทิ.
โส โตปจฺจยนฺตา ปญฺจมิยตฺเถ, ทีฆโส โอรโส ราชโต วา โจรโต วา อิจฺจาทิ.
โต สตฺตมฺยตฺเถปิ, ตฺรถาทิปจฺจยนฺตา จ. เอกโต ปุรโต ปจฺฉโต ปสฺสโต ปิฏฺฐิโต ปาทโต สีสโต อคฺคโต มูลโต ยตฺร ยตฺถ ยหึ ตตฺร ตตฺถ ตหึ ตหํ อิจฺจาทิ.
สมนฺตา สามนฺตา ปริโต อภิโต สมนฺตโต เอกชฺฌํ เอกมนฺตํ เหฏฺฐา อุปริ อุทฺธํอโธ ติริยํ สมฺมุขา ปรมฺมุขา อาวิ รโห ติโร อุจฺจํ นีจํ อนฺโต อนฺตรา อชฺฌตฺตํ พหิทฺธา พาหิรา พาหิรํ พหิ โอรํ ปารํ อารา อารกา ปจฺฉา ปุเร หุรํ เปจฺจ อิจฺเจเต สตฺตมิยา.
สมฺปติ อายติ อชฺช อปรชฺชุ ปรชฺช สุเว สฺเว ปรสุเว หิยฺโย ปเร สชฺชุ สายํ ปาโต กาลํ กลฺลํ ทิวา นตฺตํ นิจฺจํ สตตํ อภิณฺหํ อภิกฺขณํ มุหุํ มุหุตฺตํ ภูตปุพฺพํ ปุรา ยทา ตทา กทา อิจฺจาทโย กาลสตฺตมิยา. อิติ วิภตฺติยุตฺตานิ.
อวิภตฺติยุตฺเตสุ จ อปฺเปว อปฺเปวนาม นุ อิจฺเจเต สํสยตฺเถ.
อทฺธา อญฺญทตฺถุ ตคฺฆ ชาตุ กามํ สสกฺกํ อิจฺเจเต เอกํสตฺเถ.
เอว อิติ อวธารเณ.
กจฺจินุ’กินฺนุนนุกถํ กึสุ กึอิจฺเจเต ปุจฺฉนตฺเถ.
เอวํ อิติ อิตฺถํ อิจฺเจเต นิทสฺสเน.
อิติ เหตุวากฺยปริสมตฺตีสุ จ.
ยาว ตาว ยาวตา ตาวตา กิตฺตาวตา เอตฺตาวตา กีว อิจฺเจเต ปริจฺเฉทนตฺเถ.
เอวํ สาหุ ลหุ โอปายิกํ ปติรูปํ อาม สาธุ อิติ สมฺปฏิจฺฉนตฺเถ.
ยถา ตถา ยเถว ตเถว เอวํ เอวเมว เอวเมวํ เอวมฺปิ ยถาปิ เสยฺยถาปิ เสยฺยถาปิ นาม วิย อิว ยถริว ตถริว ยถานาม ตถานาม ยถาหิ ตถาหิ ยถาจ ตถาจ อิจฺเจเต ปฏิภาคตฺเถ.
ยถา อิติ โยคฺคตาวิจฺฉาปทตฺถานติวตฺตนิทสฺสเนสุ จ.
เอวํ อิติ อุปเทส ปญฺหาทีสุ จ.
กิญฺจาปิ อิติ อนุคฺคหตฺเถ.
อโห อิติ ครห ปสํสน ปตฺถเนสุ จ.
นาม อิติ ครห ปสํสน สญฺญา ปญฺเหสุ จ.
สาธุ อิติ ปสํสน ยาจเนสุ จ.
อิงฺฆ หนฺท อิจฺเจเต โจทนตฺเถ.
สาธุ สุฏฺฐุ เอวเมตนฺติ อนุโมทเน.
กิร อิติ อนุสฺสวณ อสฺสทฺเธยฺเยสุ.
นูน อิติ อนุมานา’นุสฺสรณ ปริวิตกฺกเนสุ.
กสฺมา อิติ การณปุจฺฉเน.
ยสฺมา ตสฺมา ตถาหิ เตน อิจฺเจเต การณจฺเฉทนตฺเถ.
สห สทฺธึ สมํ อมา อิติ สมกฺริยายํ.
วินา ริเต อิติ วิปฺปโยเค.
นานา ปุถุ พหุปฺปกาเร.
ปุถุ วิสุํ อสงฺฆาเต จ.
ทุฏฺฐุ กุ ชิคุจฺฉายํ.
ปุน อปฺปฐเม.
กถญฺจิ กิจฺฉตฺเถ จ.
ธา กฺขตฺตุํ สกิญฺจ สงฺขฺยาวิภาเค.
อีสกํ อปฺปตฺเถ.
สณิกํ มนฺทตฺเถ.
ขิปฺปํ อรํ ลหุ อาสุํ ตุณฺณํ อจิรํ สีฆตฺเถ.
จิรํ จิรสฺสํ ทีฆกาเล.
เจ ยทิ สงฺกาวฏฺฐาเน.
ธุวํ ถิราวธารเณสุ.
หา วิสาเท.
ตุณฺหี อภาสเน.
สจฺฉิ ปจฺจกฺเข.
มุสา มิจฺฉา อลิกํ อสจฺเจ.
สุวตฺถิ อาสีสตฺเถ อิจฺจาทิ.
ตุน ตฺวาน ตฺวาปจฺจยนฺตา อุสฺสุกฺกนตฺเถ ภวนฺติ.
ยถา— ปสฺสิตุน ปสฺสิย ปสฺสิตฺวาน ปสฺสิตฺวา ทิสฺวา ทิสฺวาน ทสฺเสตฺวา ทาตุน ทตฺวาน ทตฺวา อุปาทาย ทาเปตฺวา วิญฺญาเปตฺวา วิเจยฺยวิเนยฺย นิหจฺจ สเมจฺจ อเปจฺจ อุเปจฺจ อารพฺภ อาคมฺม อิจฺจาทิ.
เอวํ นามาขฺยาโตปสคฺควินิมุตฺตํ ยทพฺยยลกฺขณํ, ตํ สพฺพํ นิปาตปทนฺติ เวทิตพฺพํ.
วุตฺตญฺจ—
“มุตฺตํ ปทตฺตยา ยสฺมา, ตสฺมา นิปตตฺยนฺตรา;
เนปาติกนฺติ ตํ วุตฺตํ, ยํ อพฺยย สลกฺขณ”นฺติ.
เนปาติกปทํ นิฏฺฐิตํ.
ปุลฺลิงฺคํ อิตฺถิลิงฺคญฺจ, นปุํสกมถาปรํ;
ติลิงฺคญฺจ อลิงฺคญฺจ, นามิกํ ปญฺจธา ฐิตํ.
อิติ ปทรูปสิทฺธิยํ นามกณฺโฑ ทุติโย.