มหากจฺจายนสทฺทาปาฐ
๑. สนฺธิกปฺป
ปฐมกณฺฑ
(ก)
เสฏฺฐํ ติโลกมหิตํ อภิวนฺทิยคฺคํ,
พุทฺธญฺจ ธมฺมมมลํ คณมุตฺตมญฺจ,
สตฺถุสฺส ตสฺส วจนตฺถวรํ สุพุทฺธุํ,
วกฺขามิ สุตฺตหิตเมตฺถ สุสนฺธิกปฺปํ.
(ข)
เสยฺยํ ชิเนริตนเยน พุธา ลภนฺติ,
ตญฺจาปิ ตสฺส วจนตฺถสุโพธเนน,
อตฺถญฺจ อกฺขรปเทสุ อโมหภาวา,
เสยฺยตฺถิโก ปทมโต วิวิธํ สุเณยฺยํ.
๑, ๑. อตฺโถ อกฺขรสญฺญาโต.
สพฺพวจนานมตฺโถ อกฺขเรเหว สญฺญายเต. อกฺขรวิปตฺติยํ หิ อตฺถสฺส ทุนฺนยถา โหติ, ตสฺมา อกฺขรโกสลฺลํ พหูปการํ สุตฺตนฺเตสุ.
๒, ๒. อกฺขราปาทโย เอกจตฺตาลีสํ.
เต จ โข อกฺขรา อปิ อการาทโย เอกจตฺตา ลีส สุตฺตนฺเตสุ โสปการา.
ตํ ยถา? อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ, ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม,
ย ร ล ว ส ห ฬ อํ, อิติ อกฺขรา นาม.
เตน กฺวตฺโถ? อตฺโถ อกฺขรสญฺญาโต.
๓, ๓. ตตฺโถทนฺตา สรา อฏฺฐ.
ตตฺถ อกฺขเรสุ อการาทีสุ โอทนฺตา อฏฺฐ อกฺขรา สรา นาม โหนฺติ.
ตํ ยถา? อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ, อิติ สรา นาม.
เตน กฺวตฺโถ? สรา สเร โลปํ.
๔, ๔. ลหุมตฺตา ตโย รสฺสา.
ตตฺถ อฏฺฐสุ สเรสุ ลหุมตฺตา ตโย สรา รสฺสา นาม โหนฺติ.
ตํ ยถา? อ อิ อุ, อิติ รสฺสา นาม.
เตน กฺวตฺโถ? รสฺสํ.
๕, ๕. อญฺเญ ทีฆา.
ตตฺถ อฏฺฐสุ สเรสุ รสฺเสหิ อญฺเญ ปญฺจ สรา ทีฆา นาม โหนฺติ.
ตํ ยถา? อา อี อู เอ โอ, อิติ ทีฆา นาม.
เตน กฺวตฺโถ? ทีฆํ.
๖, ๘. เสสา พฺยญฺชนา.
ฐเปตฺวา อฏฺฐ สเร เสสา อกฺขรา กการาทโย นิคฺคหิตนฺตา พฺยญฺชนา นาม โหนฺติ.
ตํ ยถา? ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ล ว ส ห ฬ อํ, อิติ พฺยญฺชนา นาม.
เตน กฺวตฺโถ? สรา ปกติ พฺยญฺชเน.
๗, ๙. วคฺคา ปญฺจปญฺจโส มนฺตา.
เตสํ โข พฺยญฺชนานํ กการาทโย มการนฺตา ปญฺจปญฺจโส อกฺขรวนฺโต วคฺคา นาม โหนฺติ.
ตํ ยถา? ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, อิติ วคฺคา นาม.
เตน กฺวตฺโถ? วคฺคนฺตํ วา วคฺเค.
๘, ๑๐. อํ อิติ นิคฺคหิตํ.
อํ อิติ นิคฺคหิตํ นาม โหติ.
เตน กฺวตฺโถ? อํ พฺยญฺชเน นิคฺคหิตํ.
๙, ๑๑. ปรสมญฺญา ปโยเค.
ยา จ ปน ปเรสุ สกฺกตคนฺเถสุ สมญฺญา โฆสาติ วา อโฆสาติ วา, ตา ปโยเค สติเอตฺถาปิ ยุชฺชนฺเต.
ตตฺถ โฆสา นาม ค ฆ ง, ช ฌ ญ, ฑ ฒ ณ, ท ธ น, พ ภ ม, ย ร ล ว ห ฬ, อิติ โฆสา นาม. อโฆสา นาม. ก ข, จ ฉ, ฏ ฐ, ต ถ, ป ผ, ส, อิติ อโฆสา นาม.
เตน กฺวตฺโถ? วคฺเค โฆสาโฆสานํ ตติยปฐมา.
๑๐, ๑๒. ปุพฺพมโธฐิต มสฺสรํ สเรน วิโยชเย.
ตตฺถ สนฺธึ กตฺตุกาโม ปุพฺพพฺยญฺชนํ อโธฐิตํ อสฺสรํ กตฺวา สรญฺจ อุปริ
กตฺวา สเรน วิโยชเย.
ตตฺรายมาทิ.
๑๑, ๑๔. นเย ปรํ ยุตฺเต.
อสฺสรํ โข พฺยญฺชนํ อโธฐตํ ปรกฺขรํ นเย ยุตฺเต. ตตฺราภิรติมิจฺเฉยฺย.
ยุตฺเตติกสฺมา? อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม. เอตฺถ ปน ยุตฺตํ น โหติ.
อิติ สนฺธิกปฺเป ปฐโม กณฺโฑ.