กิยาทิคณ
กี ทพฺพวินิมเย, วิปุพฺโพ ทฺวิตฺตํ, ปุเร วิย วิภตฺตุปฺปตฺติ.
๕๑๓. กิยาทิโต นา.
กีอิจฺเจวมาทิโต ธาตุคณโต นาปจฺจโย โหติ กตฺตริ. นาปรตฺตา น วุทฺธิ,
“กฺวจิ ธาตู”ติอาทินา กิยาทีนํ นามฺหิ รสฺสตฺตํ, กีโต นาปจฺจยนการสฺส ณตฺตญฺจ.
ภณฺฑํ วิกฺกิณาติ, วิกฺกิณนฺติ. วิกฺกียติ, วิกฺกียนฺติ. วิกฺกิณาตุ, วิกฺกิณนฺตุ. วิกฺกียตุ, วิกฺกียนฺตุ. วิกฺกิเณ, วิกฺกิเณยฺย. วิกฺกีเยยฺย, วิกฺกีเยยฺยุํ. อวิกฺกิณิ, วิกฺกิณิ. วิกฺกียิตฺถ, วิกฺกียิ. วิกฺกิณิสฺสติ, วิกฺกิณิสฺสนฺติ. วิกฺกียิสฺสติ, วิกฺกียิสฺสนฺติ. อวิกฺกิณิสฺส, อวิกฺกิณิสฺสํสุ. วิกฺกียิสฺส, วิกฺกียิสฺสํสุ อิจฺจาทิ.
ชิ ชเย, กิเลเส ชินาติ, ชินนฺติ. ชียติ, ชียนฺติ. เอวํ ชินาตุ. ชียตุ. ชิเนยฺย. ชีเยยฺย.
อชินิ, ชินิ, อชินึสุ, ชินึสุ. อเชสิ, อเชสุํ. อชินิตฺถ. อชียิตฺถ, อชียิ. ชินิสฺสติ, ชินิสฺสนฺติ. วิเชสฺสติ, วิเชสฺสนฺติ. ชียิสฺสติ, ชียิสฺสนฺติ. อชินิสฺส. อชียิสฺส อิจฺจาทิ.
ตถา จิ จเย, จินาติ, จินนฺติ อิจฺจาทิ.
ญา อวโพธเน นาปจฺจโย.“วา”ติ วตฺตเต.
๕๑๔. ญาสฺส ชา ชํ นา.
ญาอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส ชา-ชํ-นาอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ วา.
ชาเทโส นามฺหิ ชํ ญามฺหิ, นาภาโว ติมฺหิ เอวิธ;
ววตฺถิตวิภาสตฺถํ, วาสทฺทสฺสานุวตฺตนา.
ธมฺมํ วิชานาติ, วินายติ วา, วิชานนฺติ.
กมฺเม วิญฺญายติ, วิญฺญายนฺติ. อิวณฺณาคเม ปุพฺพโลโป, “กฺวจิธาตู”ติอาทินา เอกาโร, ทฺวิตฺตญฺจ, เญยฺยติ, เญยฺยนฺติ. วิชานาตุ, วิชานนฺตุ, รสฺสตฺตํ. วิชาน, วิชานาหิ, วิชานาถ. วิชานามิ, วิชานาม. วิชานตํ, วิชานนฺตํ. วิชานสฺสุ. วิญฺญายตุ, วิญฺญายนฺตุ.
๕๑๕. เอยฺยสฺส ญาโต อิยา ญา วา.
เอยฺยสฺส วิภตฺติสฺส ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส อิยา ญาอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ วา, สรโลปาทิ. วิชานิยา.
ญาเทเส ญาสฺส ชํอาเทโส.
“ญาโต, วา”ติ จ วตฺตเต.
๕๑๖. นาสฺส โลโป ยการตฺตํ.
ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส นาปจฺจยสฺส โลโป โหติ วา, ยการตฺตญฺจ, ววตฺถิตวิภาสตฺโถยํ วาสทฺโท. เตน—
ญามฺหิ นิจฺจญฺจ นาโลโป, วิภาสาชฺชตนาทิสุ;
อญฺญตฺถ น จ โหตายํ, นาโต ติมฺหิ ยการตา.
นิคฺคหีตสฺส วคฺคนฺตตฺตํ, วิชญฺญา, วิชาเนยฺย, วิชาเนยฺยุํ. วิชาเนยฺยาสิ, วิชาเนยฺยาถ. วิชาเนยฺยามิ, วิชาเนยฺยาม, วิชาเนมุ วา. วิชาเนถ. วิญฺญาเยยฺย, วิญฺญาเยยฺยุํ.
สมชานิ, สญฺชานิ, สญฺชานึสุ. นาโลเป อญฺญาสิ, อญฺญาสุํ. วิชานิตฺถ.วิญฺญายิตฺถ. ปญฺญายิ, ปญฺญายึสุ. วิชานิสฺสติ, วิชานิสฺสนฺติ. ญสฺสติ, ญสฺสนฺติ. วิญฺญายิสฺสเต, วิญฺญายิสฺสนฺเต. ปญฺญายิสฺสติ, ปญฺญายิสฺสนฺติ. “กฺวจิ ธาตู”ติอาทินา สฺสสฺส หิ จ, ปญฺญายิหิติ, ปญฺญายิหินฺติ. อชานิสฺส. อชานิสฺสถ. อญฺญายิสฺสถ, อญฺญายิสฺส อิจฺจาทิ.
มา มาเน, “กฺวจิ ธาตู”ติอาทินา มานฺตสฺส อิกาโร, มินาติ, มินนฺติ.
กมฺเม มียติ, มียนฺติ อิจฺจาทิ.
ลู เฉทเน, นามฺหิ รสฺสตฺตํ, ลุนาติ, ลุนนฺติ. ลูยติ, ลูยนฺติ อิจฺจาทิ.
ธู กมฺปเน, ธุนาติ, ธุนนฺติ. ธูยติ, ธูยนฺติ อิจฺจาทิ.
คห อุปาทาเน, นามฺหิ สมฺปตฺเต—
๕๑๗. คหาทิโต ปฺปณฺหา.
คหอิจฺเจวมาทิโต ธาตุโต ปฺป ณฺหาอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ กตฺตริ. อาทิสทฺโทยํ ปกาโร.
“คหสฺสา”ติ วตฺตเต.
๕๑๘. หโลโป ณฺหามฺหิ.
คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส หการสฺส โลโป โหติ ณฺหามฺหิ ปจฺจเย ปเร.
สีลํ คณฺหาติ, รสฺสตฺเต คณฺหติ วา, คณฺหนฺติ. คณฺหาสิ, คณฺหาถ. คณฺหามิ, คณฺหาม.
กมฺเม “เย”ติ วตฺตมาเน “หวิปริยโย โล วา”ติ หการสฺส ยกาเรน วิปริยโย โหติ. คยฺหติ, คยฺหนฺติ. คณฺหาตุ, คณฺหนฺตุ. คณฺห, คณฺหาหิ, คณฺหาถ. คณฺหามิ, คณฺหาม. คณฺหตํ, คณฺหนฺตํ. คยฺหตํ, คยฺหนฺตํ. คยฺหตุ, คยฺหนฺตุ. คณฺเห, คณฺเหยฺย, คณฺเหยฺยุํ. คยฺเหยฺย, คยฺเหยฺยุํ. อคฺคณฺหิ, คณฺหิ, อคฺคณฺหึสุ, คณฺหึสุ.
ยทา “กฺวจิ ธาตู”ติอาทินา อสพฺพธาตุเก วิกรณปจฺจยสฺส โลโป, อิการาคมสฺส เอกาโร จ, ตทา สาคโม. อคฺคเหสิ, อคฺคเหสุํ. อคฺคหิ, อคฺคหึสุ, อคฺคหุํ. อคฺคยฺหิตฺถ, อคฺคยฺหิ. คณฺหิสฺสติ, คณฺหิสฺสนฺติ. คเหสฺสติ, คเหสฺสนฺติ. คหียิสฺสเต, คหียิสฺสนฺเต. คยฺหิสฺสติ, คยฺหิสฺสนฺติ. อคฺคณฺหิสฺส, อคฺคหิสฺส. อคฺคณฺหิสฺสถ, อคฺคหิสฺสถ. อคฺคยฺหิสฺสถ, อคฺคยฺหิสฺส อิจฺจาทิ.
ปฺปปฺปจฺจเย—
๕๑๙. คหสฺส เฆ ปฺเป.
คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส เฆอาเทโส โหติ ปฺปปฺปจฺจเย ปเร.
เฆปฺปติ อิจฺจาทิ.
กิยาทิคโณ.