จตุตฺถกณฺฑ
๔๘๒, ๕๐๘. ทาทนฺตสฺสํ มิเมสุ.
ทาอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อนฺตสฺส อํ โหติ มิ มอิจฺเจเตสุ.
ทมฺมิ, ทมฺม.
๔๘๓, ๕๒๗. อสํโยคนฺตสฺส วุทฺธิ การิเต.
อสํโยคนฺตสฺส ธาตุสฺส การิเต วุทฺธิ โหติ.
กาเรติ, กาเรนฺติ, การยติ, การยนฺติ, การาเปติ, การาเปนฺติ, การาปยติ, การาปยนฺติ.
อสํโยคนฺตสฺเสติ กิมตฺถํ? จินฺตยติ, มนฺตยติ.
๔๘๔, ๕๔๒. ฆฏาทีนํ วา.
ฆฏาทีนํ ธาตูนํ อสํโยคนฺตานํ วุทฺธิ โหติ วา การิเต.
ฆาเฏติ, ฆเฏติ, ฆาฏยติ, ฆฏยติ, ฆาฏาเปติ, ฆฏาเปติ, ฆาฏาปยติ, ฆฏาปยติ, คาเมติ, คเมติ, คามยติ, คมยติ, คามาเปติ, คมาเปติ. คามาปยติ, คมาปยติ.
ฆฏาทีนมิติ กิมตฺถํ? กาเรติ.
๔๘๕, ๔๓๔. อญฺเญสุ จ.
อญฺเญสุ จ ปจฺจเยสุ สพฺเพสํ ธาตูนํ อสํโยคนฺตานํ วุทฺธิ โหติ.
ชยติ, โหติ, ภวติ.
จคฺคหเณน ณุปจฺจยสฺสาปิ วุทฺธิ โหติ. อภิสุโณติ.
๔๘๖, ๕๔๓. คุห ทุสานํ ทีฆํ.
คุห ทุสอิจฺเจเตสํ ธาตูนํ สโร ทีฆมาปชฺชเต การิเต.
คูหยติ, ทูสยติ.
๔๘๗, ๔๗๘. วจ วส วหาทีนมุกาโร วสฺส เย.
วจ วส วหอิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ วการสฺส อุกาโร โหติ ยปจฺจเย ปเร. อุจฺจเต, วุจฺจติ, คุสฺสติ, วุยฺหติ.
๔๘๘, ๔๘๑. ห วิปริยโย โล วา.
หการสฺส วิปริยโย โหติ ยปจฺจเย ปเร, ยปจฺจยสฺส จ โล โหติ วา. วุลฺหติ, วุยฺหติ.
๔๘๙, ๕๑๙. คหสฺส เฆ ปฺเป.
คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส เฆกาโร โหติ ปฺปปจฺจเย ปเร. เฆปฺปติ.
๔๙๐, ๕๑๘. หโล โป ณฺหามฺหิ.
คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส หการสฺส โลโป โหติ ณฺหามฺหิ ปจฺจเย ปเร. คณฺหาติ.
๔๙๑, ๕๒๓. กรสฺส กาสตฺตมชฺชตนิมฺหิ.
กรอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส กาสตฺตํ โหติ วา
อชฺชตนิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
อกาสิ, อกาสุํ. อกริ, อกรุํ.
กาสตฺตมิติภาวนิทฺเทเสน อญฺญตฺถาปิ สาคโม โหติ. อโหสิ, อทาสิ.
๔๙๒, ๔๙๙. อสสฺมา มิมานํ มฺหิมฺหา’ นฺตโลโป จ.
อสอิจฺเจตาย ธาตุยา มิมอิจฺเจเตสํ วิภตฺตีนํ มฺหิมฺหาเทสา โหนฺติ วา, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จ.
อมฺหิ, อมฺห, อสฺมิ, อสฺม.
๔๙๓, ๔๙๘. ถสฺส ตฺถตฺตํ.
อสอิจฺเจตาย ธาตุยา ถสฺส วิภตฺติสฺส ตฺถตฺตํ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จ.
อตฺถ.
๔๙๔, ๔๙๕. ติสฺส ตฺถิตฺตํ.
อสอิจฺเจตาย ธาตุยา ติสฺส วิภตฺติสฺส ตฺถิตฺตํ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จ.
อตฺถิ.
๔๙๕, ๕๐๐. ตุสฺส ตฺถุตฺตํ.
อสอิจฺเจตาย ธาตุยา ตุสฺส วิภตฺติสฺส ตฺถุตฺตํ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จ.
อตฺถุ.
๔๙๖, ๔๙๗. สิมฺหิ จ.
อสสฺเสว ธาตุสฺส สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ อนฺตสฺส โลโป จ โหติ.
โก นุ ตฺวมสิ มาริส.
๔๙๗, ๔๗๗. ลภสฺมา อี อึนํ ตฺถ ตฺถํ.
ลภอิจฺเจตาย ธาตุยา อี อึนํ วิภตฺตีนํ ตฺถ ตฺถํอาเทสา โหนฺติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จ.
อลตฺถ, อลตฺถํ.
๔๙๘, ๔๘๐. กุสสฺมา ที จฺฉิ.
กุสอิจฺเจตาย ธาตุยา อีวิภตฺติสฺส จฺฉิ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จ.
อกฺโกจฺฉิ.
๔๙๙, ๕๐๗. ทาธาตุสฺส ทชฺชํ.
ทาอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส ทชฺชาเทโส โหติ วา.
ทชฺชามิ, ทชฺเชยฺย, ททามิ, ทเทยฺย.
๕๐๐, ๔๘๖. วทสฺส วชฺชํ.
วทอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส วชฺชาเทโส โหติ วา.
วชฺชามิ, วชฺเชยฺย, วทามิ, วเทยฺย.
๕๐๑, ๔๔๓. คมิสฺส ฆมฺมํ.
คมุอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส ฆมฺมาเทโส โหติ วา.
ฆมฺมตุ. ฆมฺมาหิ, ฆมฺมามิ.
วาติ กิมตฺถํ? คจฺฉตุ, คจฺฉาหิ, คจฺฉามิ.
๕๐๒, ๔๙๓. ยมฺหิ ทา ธา มา ฐา หา ปา มหมถาทีนมี.
ยมฺหิ ปจฺจเย ปเร ทา ธา มา ฐา หา ปา มห มถ อิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ อนฺโต อีการมาปชฺชเต.
ทียติ, ธียติ, มียติ, ฐียติ, หียติ, ปียติ, มหียติ, มถียติ.
๕๐๓, ๔๘๕. ยชสฺสาทิสฺสิ.
ยชอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อาทิสฺส อิการาเทโส โหติ ยปจฺจเย ปเร.
อิชฺชเต มยา พุทฺโธ.
๕๐๔, ๔๗๐. สพฺพโต อุํ อึสุ.
สพฺเพหิ ธาตูหิ อุํวิภตฺติสฺส อึสุอาเทโส โหติ.
อุปสงฺกมึสุ, นิสีทึสุ.
๕๐๕, ๔๘๒. ชร มรานํ ชีร ชิยฺย มิยฺยา วา.
ชร มร อิจฺเจเตสํ ธาตูนํ ชีร ชิยฺย มิยฺยาเทสา โหนฺติ วา.
ชีรติ, ชีรนฺติ, ชิยฺยติ, ชิยฺยนฺติ, มิยฺยติ, มิยฺยนฺติ, มรติ, มรนฺติ.
๕๐๖, ๔๙๖. สพฺพตฺถา’ สสฺสาทิโลโป จ.
สพฺพตฺถ วิภตฺติปจฺจเยสุ อสอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อาทิสฺส โลโป โหติ วา.
สิยา, สนฺติ, สนฺเต, สมาโน.
วาติ กิมตฺถํ? อสิ.
๕๐๗, ๕๐๑. อสพฺพธาตุเก ภู.
อสสฺเสว ธาตุสฺส ภู โหติ วา อสพฺพธาตุเก.
ภวิสฺสติ. ภวิสฺสนฺติ.
วาติ กิมตฺถํ? อาสุํ.
๕๐๘, ๕๑๕. เอยฺยสฺส ญาโต อิยา ญา.
เอยฺยสฺส วิภตฺติสฺส ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส อิยา ญาอาเทสา โหนฺติ วา.
ชานิยา, ชญฺญา.
วาติ กิมตฺถํ? ชาเนยฺย.
๕๐๙, ๕๑๖. นาสฺส โลโป ยการตฺตํ.
ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส นาปจฺจยสฺส โลโป โหติ วา, ยการตฺตญฺจ.
ชญฺญา, นายติ.
วาติ กิมตฺถํ? ชานาติ.
๕๑๐, ๔๘๗. โลปญฺเจตฺตมกาโร.
อการปจฺจโย โลปมาปชฺชเต, เอตฺตญฺจ โหติ วา.
วชฺเชมิ, วเทมิ, วชฺชามิ, วทามิ.
๕๑๑, ๕๒๑. อุตฺตโมกาโร.
โอการปจฺจโย อุตฺตมาปชฺชเต วา.
กุรุเต, กโรติ.
โอกาโรติ กิมตฺถํ? โหติ.
๕๑๒, ๕๒๒. กรสฺสากาโร จ.
กรอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อกาโร อุตฺตมาปชฺชเต วา.
กุรุเต, กโรติ, กุพฺพนฺติ, กยิรติ.
กรสฺเสติ กิมตฺถํ? สรติ, มรติ.
๕๑๓, ๔๓๕. โอ อว สเร.
โอการสฺส ธาตฺวนฺตสฺส สเร ปเร อวาเทโส โหติ.
จวติ. ภวติ.
โอติ กิมตฺถํ? ชยติ.
๕๑๔, ๔๙๑. เอ อย.
เอการสฺส ธาตฺวนฺตสฺส สเร ปเร อยาเทโส โหติ.
นยติ, ชยติ.
๕๑๕, ๕๔๑. เต อาวายา การิเต.
เต โอ เออิจฺเจเต อาว อายาเทเส ปาปุณนฺติ การิเต. ลาเวติ, นาเยติ.
โยควิภาเคน อญฺญสฺมิมฺปิ เอการสฺส อายาเทโส โหติ. คายติ, คายนฺติ.
๕๑๖, ๔๖๖. อิการาคโม อสพฺพธาตุกมฺหิ.
สพฺพสฺมึ อสพฺพธาตุกมฺหิ อิการาคโม โหติ.
คมิสฺสติ, กริสฺสติ, ลภิสฺสติ, ปจิสฺสติ.
อสพฺพธาตุกมฺหีติ กิมตฺถํ? คจฺฉติ, กโรติ, ลภติ, ปจติ.
๕๑๗, ๔๘๘. กฺวจิ ธาตุวิภตฺติปจฺจยานํ ทีฆวิปรีตาเทสโลปาคมา จ.
อิธ อาขฺยาเต อนิทฺทิฏฺเฐสุ สาธเนสุ กฺวจิ ธาตุวิภตฺติปจฺจยานํ ทีฆวิปรีตาเทสโลปาคมอิจฺเจตานิ การิยานิ ชินวจนานุรูปานิ กาตพฺพานิ.
ชายติ, กเรยฺย, ชานิยา, สิยา, กเร, คจฺเฉ, ชญฺญา, วกฺเขถ, ทกฺเขถ, ทิจฺฉติ, อคจฺฉิ, อคจฺฉุํ, อโหสิ, อเหสุํ อิจฺเจวมาทีนิ อญฺญานิปิ สาธนานิ โยเชตพฺพานิ.
๕๑๘, ๔๔๖. อตฺตโนปทานิ ปรสฺสปทตฺตํ.
อตฺตโนปทานิ กฺวจิ ปรสฺสปทตฺตมาปชฺชนฺเต.
วุจฺจติ, ลพฺภติ, ปจฺจติ.
กฺวจีติ กิมตฺถํ? กรียเต, ลพฺภเต, ปจฺจเต.
๕๑๙, ๔๕๗. อการาคโม หิยฺยตฺตนีอชฺชตนีกาลาติปตฺตีสุ.
กฺวจิ อการาคโม โหติ หิยฺยตฺตนี อชฺชตนีกาลาติปตฺติอิจฺเจตาสุ วิภตฺตีสุ.
อคมา, อคมี, อคมิสฺสา.
กฺวจีติ กิมตฺถํ? คมา, คมี, คมิสฺสา.
๕๒๐, ๕๐๒. พฺรูโต อี ติมฺหิ.
พฺรูอิจฺเจตาย ธาตุยา อีการาคโม โหติ ติมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
พฺรวีติ.
๕๒๑, ๔๒๕. ธาตุสฺสนฺโต โลโป’เนกสรสฺส.
ธาตุสฺส อนฺโต กฺวจิ โลโป โหติ อเนกสรสฺส.
คจฺฉติ, สรติ, มรติ.
อเนกสรสฺเสติ กิมตฺถํ? ปาติ, ยาติ, วาติ.
กฺวจีติ กิมตฺถํ? มหียติ, มถียติ.
๕๒๒, ๔๗๖. อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วา.
อิสุ ยมุ อิจฺเจเตสํ ธาตูนํ อนฺโต จฺโฉ โหติ วา. อิจฺฉติ, นิยจฺฉติ.
วาติ กิมตฺถํ? เอสติ, นิยมติ.
๕๒๓, ๕๒๖. การิตานํ โณ โลปํ.
การิตอิจฺเจเตสํ ปจฺจยานํ โณ โลปมาปชฺชเต.
กาเรติ, การยติ, การาเปติ, การาปยติ.
สาสนตฺถํ สมุทฺทิฏฺฐํ, มยาขฺยาตํ สมาสโต;
สกํ พุทฺธิวิเสเสน, จินฺตยนฺตุ วิจกฺขณา.
อิติ อาขฺยาตกปฺเป จตุตฺโถ กณฺโฑ.
อาขฺยาตกปฺโป นิฏฺฐิโต.