ณฺยาทิปจฺจยราสิ
อถ ณฺย, ย, ยกปจฺจยนฺตา วุจฺจนฺเตฯ
๗๗๗. ฆฺยณฯ
ภาว, กมฺเมสุ ฆ, ณานุพนฺโธ ยปจฺจโย โหติฯ ฆานุพนฺโธ ‘กคาจชานํ ฆานุพนฺเธ’ติอาทีสุ วิเสสนตฺโถฯ ณานุพนฺโธ วุทฺธิทีปนตฺโถฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ
อนุภวิตพฺโพติ อนุภาวิโย โภโค ปุริเสน, อนุภาวิยํ สุขํ, อนุภาวิยา สมฺปตฺติฯ
๗๗๘. อาสฺเส จฯ
อาทนฺตธาตูนํ อาสฺส เอ โหติ ฆฺยณมฺหิฯ จสทฺเทน อิวณฺณธาตูนํ อาคมอีการสฺส จ เอตฺตํฯ
อกฺขาตพฺพํ กเถตพฺพนฺติ อกฺเขยฺยํฯ
ยสฺส ทฺวิตฺตํ, สงฺขาตพฺพนฺติ สงฺขฺเยยฺยํ, สงฺขาตุํ อสกฺกุเณยฺยนฺติ อสงฺขฺเยยฺยํ, คายิตพฺพนฺติ เคยฺยํ-สคาถกํ สุตฺตํ, ฆายิตุํ อรหตีติ เฆยฺยํ, ฆายนียํ, อปจายิตุํ อรหตีติ อปเจยฺยํ, ญาตุํ อรหตีติ เญยฺยํ, อาชานิตุํ อรหตีติ อญฺเญยฺยํ, วิญฺเญยฺยํ, อภิญฺเญยฺยํ, ปริญฺเญยฺยํฯ
อีอาคเม-ชานิยํ, วิชานิยํ, อีสฺส รสฺโสฯ
ชาเนยฺยํ, วิชาเนยฺยํ, อธิฏฺฐาตพฺพนฺติ อธิฏฺเฐยฺยํ, อธิฏฺฐเหยฺยํ, ทาตพฺพนฺติ เทยฺยํ, อาทาตพฺพนฺติ อาเทยฺยํ, สทฺทหิตุํ อรหตีติ สทฺทเหยฺยํ, วิธาตุํ อรหตีติ วิเธยฺยํ, น วิเธยฺยํ อวิเธยฺยํ-อนตฺตลกฺขณํ, มารสฺส อาณา ทหติ เอตฺถาติ มารเธยฺยํ, มจฺจุเธยฺยํ, สนฺนิหิตพฺพนฺติ สนฺนิเธยฺยํ, อภิธาตพฺพํ กเถตพฺพนฺติ อภิเธยฺยํ, ปิทหิตพฺพนฺติ ปิเธยฺยํ, อโลโป, อปิเธยฺยํ วา, ปาตพฺพนฺติ เปยฺยํ, มิเนตพฺพนฺติ เมยฺยํ, ปเมตพฺพนฺติ ปเมยฺยํ, อุเปจฺจ มินิตุํ อรหตีติ อุปเมยฺยํ, หาตพฺพนฺติ เหยฺยํ, ปเหยฺยํ, ปชเหยฺยํฯ
อิวณฺเณสุ-อชฺฌายิตพฺพนฺติ อชฺเฌยฺยํ, อธิเยยฺยํ, อุเปตพฺพนฺติ อุเปยฺยํ, วิกฺกิณิตพฺพนฺติ วิกฺเกยฺยํ, วิกฺกายิยํ, วิกฺกาเยยฺยํ, วิกฺกิเณยฺยํ วา, วิจินิตพฺพนฺติ วิเจยฺยํ, วิจิเนยฺยํ, เชตพฺพนฺติ เชยฺยํ, วิเชยฺยํ, เนตพฺพนฺติ เนยฺยํ, วิเนยฺยํ, อธิสยิตพฺพนฺติ อธิเสยฺยํ, ปหิตพฺพนฺติ ปาเหยฺยํ, ปหิเณยฺยํ วาฯ
อุวณฺเณสุ วุทฺธิอาวาเทโส, กุ-สทฺเท, กุยฺยตีติ กาเวยฺยํฯ
อีสฺส อภาเว วสฺส พตฺตํ รสฺโส จ, กพฺยํฯ
ปุพฺพรูปตฺเต กพฺพํ, จาเวตพฺพนฺติ จาเวยฺยํ, ชวิตพฺพนฺติ ชเวยฺยํ, อภิตฺถวิตพฺพนฺติ อภิตฺถเวยฺยํ, ภวิตุํ อรหตีติ ภพฺพํฯ ชุโหตพฺพนฺติ หพฺยํ-สปฺปิฯ
เอทนฺเตสุ-อปจายิตพฺพนฺติ อปเจยฺยํ, อปจายิยํฯ
เว-ตนฺตสนฺตาเน, เวตพฺพนฺติ เวยฺยํฯ
วจ, ภช, ภุช, ยุชาทีหิ ฆฺยณฺปจฺจโยฯ
๗๗๙. กคา จชานํ ฆานุพนฺเธ [ก. ๖๒๓; รู. ๕๕๔; นี. ๑๒๒๙]ฯ
จ, ชานํ ธาตฺวนฺตานํ ก, คา โหนฺติ ฆานุพนฺเธ ปจฺจเย ปเรฯ
วตฺตพฺพนฺติ วากฺยํ, วากฺกํ, วาจฺจํ, วาเจยฺยํ วาฯ
ภช-เสวายํ, ภชิตพฺพนฺติ ภาคฺยํ, ภคฺคํ, ภุญฺชิตพฺพนฺติ โภคฺยํ, โภคฺคํ, ยุญฺชิตพฺพนฺติ โยคฺยํ, โยคฺคํฯ
๗๘๐. วทาทีหิ โย [ก. ๕๔๑; รู. ๕๕๒; นี. ๑๑๒๖]ฯ
วทาทีหิ ภาว, กมฺเมสุ พหุลํ โย โหติฯ
ภุญฺชิภพฺพนฺติ โภชฺชํ, ขาทิตพฺพนฺติ ขชฺชํ, วิตุทิตพฺพนฺติ วิตุชฺชํ, ปนุทิตพฺพนฺติ ปนุชฺชํ, ปชฺชิตพฺพนฺติ ปชฺชํ, มชฺชติ เอเตนาติ มชฺชํฯ
มุท-หาเส, ปโมทติ เอเตนาติ ปาโมชฺชํ, วทียตีติ วชฺชํฯ
วธ-หิํสายํ, วธิตพฺพนฺติ วชฺฌํ, วิชฺฌิตพฺพนฺติ วิชฺฌํ, ปุนนฺติ สุชฺฌนฺติ สตฺตา เอเตนาติ ปุญฺญํ, นาคโมฯ
วิหญฺญเต วิหญฺญํ, วปิยเตติ วปฺปํ, สุปนํ โสปฺปํ, ลภิตพฺพนฺติ ลพฺภํ, คนฺตพฺพนฺติ คมฺมํ, ทมิตุํ อรหตีติ ทมฺมํ, รมิตพฺพนฺติ รมฺมํ, อภิรมฺมํ, นิสามียเต นิสมฺมํ, วิสมียเต วิสมฺมํ, ผุสียเตติ ผสฺโส, อุสฺส อตฺตํฯ
สาสิตพฺโพติ สิสฺโส, ‘สาสสฺส สิสา’ติ สิตฺตํฯ
คห, คุห, ครห, ทุห, วห, สหฯ
๗๘๑. คุหาทีหิ ยก [ก. ๕๔๑; รู. ๕๕๒; นี. ๑๑๒๖]ฯ
เอเตหิ ภาว, กมฺเมสุ พหุลํ ยก โหติ, หสฺส วิปลฺลาโสฯ
คเหตพฺพนฺติ คยฺหํ, คุหิตพฺพนฺติ คุยฺหํฯ
ครห-นินฺทายํ, ครหิตพฺพนฺติ คารยฺหํ, ทุหิตพฺพนฺติ ทุยฺหํ, วหิตพฺพนฺติ วยฺหํฯ
สห-สาหเส, สหิตพฺพนฺติ สยฺหํ, ปสยฺหํฯ
๗๘๒. กิจฺจ ฆจฺจ ภจฺจ คพฺพ ลฺยา [‘…พพฺพเลยฺยา’ (พหูสุ)]ฯ
เอเต สทฺทา ยปจฺจยนฺตา สิชฺฌนฺติ, อิมินา ยปจฺจยํ กตฺวา เตน สห กรสฺส กิจฺจํ, หนสฺส ฆจฺจํ, ภรสฺส ภจฺจํ, คุสฺส คพฺพํ, ลิสฺส ลฺยตฺตํ กตฺวา สิชฺฌนฺติฯ
กรียเตติ กิจฺจํ, กิจฺจยํ วา, หญฺญเตติ ฆจฺจํ, หจฺจํ วา, ภรียเตติ ภจฺจํฯ
คุ-ทพฺเพ, คุยเต คพฺพํ, ปฏิสลฺลียเต ปฏิสลฺยํฯ
วิเสสวิธานํ –
ภร-ภรเณ, ภริตพฺพนฺติ ภาริยํ, หริตพฺพนฺติ หาริยํ, ภาเชตพฺพนฺติ ภาชิยํ, ภาเชยฺยํ, อุปาสิตพฺพนฺติ อุปาสิยํ, อิจฺฉิตพฺพนฺติ อิจฺเฉยฺยํ, อธิคนฺตพฺพนฺติ อธิคเมยฺยํ อิจฺจาทิฯ
รุนฺธิตพฺพนฺติ รุนฺเธยฺยํ, ฉินฺทิตพฺพนฺติ ฉินฺเทยฺยํ, เฉชฺชํ อิจฺจาทิฯ
ทิพฺพิตพฺพนฺติ ทิพฺเพยฺยํ, ทิพฺพํ, พุชฺฌิตพฺพนฺติ พุชฺเฌยฺยํ, โพเธยฺยํ, โพชฺฌํ อิจฺจาทิฯ
โสตพฺพนฺติ สุเณยฺยํ, ปาปุณิตพฺพนฺติ ปาปุเณยฺยํ, สกฺกุณิตพฺพนฺติ สกฺกุเณยฺยํ, น สกฺกุเณยฺยํ อสกฺกุเณยฺยํ อิจฺจาทิฯ
ตนิตพฺพนฺติ ตาเนยฺยํ, ตญฺญํ, กาตพฺพนฺติ การิยํ, กยฺยํฯ
โจเรตพฺพนฺติ โจเรยฺยํ, เถนียเต เถยฺยํ, นสฺส ปรรูปตฺตํ, จินฺเตตพฺพนฺติ จินฺเตยฺยํ, น จินฺเตยฺยํ อจินฺเตยฺยํ, อจินฺติยํ, มนฺเตยฺยํ, มนฺติยํ, เวทิยํ, เวเทยฺยํ อิจฺจาทิฯ
ติติกฺเขยฺยํ, วีมํเสยฺยํ อิจฺจาทิ จ โยเชตพฺพานิฯ
อิติ ณฺยาทิปจฺจยราสิฯ