สุโพธาลงฺการ - ๒. โทสปริหาราวโพธ-ทุติยปริจฺเฉท

      ๒. โทสปริหาราวโพธ-ทุติยปริจฺเฉท

๖๘.

กทาจิ กวิโกสลฺลา, วิโรโธ สกโล ปฺย’ยํ;

โทสสงฺขฺย มติกฺกมฺม, คุณวีถึ วิคาหเตฯ

 

๖๙.

เตน วุตฺตวิโรธาน, มวิโรโธ ยถา สิยา;

ตถา โทสปริหารา, วโพโธ ทานิ นียเตฯ

ตตฺถ วิรุทฺธตฺถนฺตรสฺส ปริหาโร ยถา

๗๐.

วินฺทนฺตํ ปากสาลีนํ, สาลีนํ ทสฺสนา สุขํ;

ตํ กถํ นาม เมโฆ’ยํ, วิสโท สุขเย ชนํ?

ยถา วา

๗๑.

วินายโกปิ นาโค สิ, โคตโมปิ มหามติ;

ปณีโตปิ รสา’เปโต, จิตฺตา เม สามิ เต คติฯ

อชฌ’ตฺถสฺส ยถา

๗๒.

กถํ ตาทิคุณาภาเว, โลกํ โตเสติ ทุชฺชโน?

โอภาสิตาเสสทิโส, ขชฺโชโต นาม กึ ภเว?

๗๓.

ปเหลิกาย ‚ มารุฬฺหา, น หิ ทุฏฺฐา กิลิฏฺฐตา;

ปิยา สุขา’ลิงฺคิตํ ก, มาลิงฺคติ นุ โน อิติฯ

๗๔.

ยมเก โน ปโยเชยฺย, กิลิฏฺฐปท มิจฺฉิเต;

ตโต ยมก มญฺญูํ ตุ, สพฺพ เมตํมยํ วิยฯ

เทสวิโรธิโน ยถา

๗๕.

โพธิสตฺตปฺปภาเวน, ถเลปิ ชลชานฺย’หุํฯ

นุทนฺตานิ’ว สุจิรา, วาสกฺเลสํ ตหึ ชเลฯ

กาลวิโรธิโน ยถา

๗๖.

มหานุภาว ปิสุโน, มุนิโน มนฺท มารุโต;

สพฺโพตุกมยํ วายิ, ธุนนฺโต กุสุมํ สมํฯ

กลาวิโรธิโน ยถา

๗๗.

นิมุคฺคมานโส พุทฺธ, คุเณ ปญฺจสิขสฺสปิ;

ตนฺติสฺสร วิโรโธ โส, น สมฺปีเณติ กํ ชนํ?

โลกวิโรธิโน ยถา

๗๘.

คณเย จกฺกวาฬํ โส, จนฺทนายปิ สีตลํ;

สมฺโพธิ สตฺต หทโย, ปทิตฺต’งฺคารปูริตํฯ

ญายวิโรธิโน ยถา

๗๙.

ปริจฺจตฺตภโวปิ ตฺว, มุปนีตภโว อสิ;

อจินฺตฺยคุณสาราย, นโม เต มุนิปุงฺควฯ

อาคมวิโรธิโน ยถา

๘๐.

เนวา’ลปติ เกนา’ปิ, วจีวิญฺญตฺติโต ยติฯ

สมฺปชานมุสาวาทา, ผุเสยฺยา’ปตฺติทุกฺกฏํฯ

เนยฺยสฺส ยถา

๘๑.

มรีจิจนฺทนา’เลป, ลาภา สีตมรีจิโน;

อิมา สพฺพาปิ ธวลา, ทิสา โรจนฺติ นิพฺภรํฯ

ยถา วา

๘๒.

มโนนุรญฺชโน มาร, งฺคนาสิงฺคารวิพฺภโม;

ชิเนนา’สมนุญฺญาโต, มารสฺส หทยา’นโลฯ

วิเสสนาเปกฺขสฺส ยถา

๘๓.

อปยาตา’ปราธมฺปิ, อยํ เวรี ชนํ ชโน;

โกธปาฏลภูเตน, ภิยฺโย ปสฺสติ จกฺขุนาฯ

หีนตฺถสฺส ยถา

๘๔.

อปฺปกานมฺปิ ปาปานํ, ปภาวํ นาสเย พุโธ;

อปิ นิปฺปภาตา’นีต, ขชฺโชโต โหติ ภาณุมาฯ

อนตฺถสฺส ยถา

๘๕.

น ปาทปูรณตฺถาย, ปทํ โยเชยฺย กตฺถจิ,

ยถา วนฺเท มุนินฺทสฺส, ปาทปงฺเกรุหํ วรํฯ

๘๖.

ภยโกธปสํสาทิ, วิเสโส ตาทิโส ยทิ;

วตฺตุํ กามียเต โทโส, น ตตฺเถ’กตฺถตากโตฯ

ยถา

๘๗.

สปฺโป สปฺโป! อยํ หนฺท, นิวตฺตตุ ภวํ ตโต,

ยทิ ชีวิตุกาโม’สิ, กถํ ต มุปสปฺปสิ?

ภคฺครีติโน ยถา

๘๘.

โยโกจิ รูปา’ติสโย, กนฺติ กาปิ มโนหรา;

วิลาสา’ติสโย โกปิ, อโห! พุทฺธมโห’ทโยฯ

๘๙.

อพฺยาโมหกรํ พนฺธํ, อพฺยากิณฺณํ มโนหรํ;

อทูรปท วินฺยาสํ, ปสํสนฺติ กวิสฺสราฯ

ยถา

๙๐.

นีลุปฺปลา’ภํ นยนํ, พนฺธุกรุจิโร’ธโร;

นาสา เหม’งฺกุโส เตน, ชิโน’ยํ ปิยทสฺสโนฯ

๙๑.

สมติกฺกนฺต คามฺมตฺตํ, กนฺต วาจา’ภิสงฺขตํ;

พนฺธนํ รสเหตุตฺตา, คามฺมตฺตํ อติวตฺตติฯ

ยถา

๙๒.

ทุโนติ กามจณฺฑาโล, โส มํ สทย นิทฺทโย;

อีทิสํ พฺยสนา’ปนฺนํ, สุขีปิ กิ มุเปกฺขเส?

๙๓.

ยติหีนปริหาโร, น ปุเน’ทานิ นียเต;

ยโต น สวนุ’พฺเพคํ, เหฏฺฐา เยสํ วิจาริตํฯ

กมจฺจุตสฺส ยถา

๙๔.

อุทารจริโต’สิ ตฺวํ, เตเน’วา’ราธนา ตฺวยิ;

เทสํ วา เทหิ คามํ วา, เขตฺตํ วา มม โสภนํฯ

อติวุตฺตสฺส ยถา

๙๕.

มุนินฺทจนฺทสมฺภูต, ยโสราสิมรีจินํ;

สกโลปฺย’ย มากาโส, นา’วกาโส วิชมฺภเนฯ

๙๖.

วากฺยํ พฺยาปนฺนจิตฺตานํ, อเปตตฺถํ อนินฺทิตํ;

เตนุ’มฺมตฺตาทิกานํ ตํ, วจนา’ญฺญตฺร ทุสฺสติฯ

ยถา

๙๗.

สมุทฺโท ปียเต โส’ย, มห’มชฺช ชราตุโร;

อิเม คชฺชนฺติ ชีมูตา, สกฺกสฺเส’ราวโณ ปิโยฯ

๙๘.

สุขุมาลา’วิโรธิตฺต, ทิตฺตภาวปฺปภาวิตํ;

พนฺธนํ พนฺธผรุส, โทสํ สํทูสเยยฺย ตํฯ

ยถา

๙๙.

ปสฺสนฺตา รูปวิภวํ, สุณนฺตา มธุรํ คิรํ;

จรนฺติ สาธู สมฺพุทฺธ, กาเล เกฬิปรมฺมุขาฯ

อปกฺกมสฺส ยถา

๑๐๐.

ภาวนา, ทาน, สีลานิ, สมฺมา สมฺปาทิตานิ’ห;

นิพฺพาน, โภค, สคฺคาทิ, สาธนานิ น สํสโยฯ

๑๐๑.

อุทฺทิฏฺฐวิสโย โกจิ, วิเสโส ตาทิโส ยทิ;

อนุ’ทฺทิฏฺเฐสุ เนว’ตฺถิ, โทโส กมวิลงฺฆเนฯ

ยถา

๑๐๒.

กุสลา’กุสลํ อพฺยา, กต’มิจฺเจสุ ปจฺฉิมํ;

อพฺยากตํ ปากทํ น, ปากทํ ปฐมทฺวยํฯ

๑๐๓.

สคุณานา’วิกรเณ, การเณ สติ ตาทิเส;

โอจิตฺยหีนตา’ปตฺติ, นตฺถิ ภูตตฺถสํสิโนฯ

๑๐๔.

โอจิตฺยํ นาม วิญฺเญูยฺยํ, โลเก วิขฺยาต มาทรา;

ตตฺโถ’ปเทสปภวา, สุชนา กวิปุงฺควาฯ

๑๐๕.

วิญฺญาโตจิตฺยวิภโว, จิตฺยหีนํ ปริหเร;

ตโต’จิตฺยสฺส สมฺโปเส, รสโปโส สิยา กเตฯ

ยถา

๑๐๖.

โย มารเสน มาสนฺน, มาสนฺนวิชยุ’สฺสโว;

ติณายปิ น มญฺญิตฺถ, โส โว เทตุ ชยํ ชิโนฯ

๑๐๗.

อารทฺธกตฺตุกมฺมาทิ, กมา’ติกฺกมลงฺฆเน;

ภคฺครีติวิโรโธ’ยํ, คตึ น กฺวา’ปิ วินฺทติฯ

ยถา

๑๐๘.

สุชน’ญฺญาน มิตฺถีนํ, วิสฺสาโส โน’ปปชฺชเต;

วิสสฺส สิงฺคิโน โรค, นทีราชกุลสฺส จฯ

ยถา

๑๐๙.

เภสชฺเช วิหิเต สุทฺธ, พุทฺธาทิรตนตฺตเย;

ปสาท มาจเร นิจฺจํ, สชฺชเน สคุเณปิ จฯ

สสํสยสฺส ยถา

๑๑๐.

มุนินฺทจนฺทิมา’โลก, รส โลล วิโลจโน;

ชโน’วกฺกนฺตปนฺโถ’ว, รํสิทสฺสนปีณิโตฯ

๑๑๑.

สํสยาเย’ว ยํกิญฺจิ, ยทิ กีฬาทิเหตุนา;

ปยุชฺชเต น โทโส’ว, สสํสยสมปฺปิโตฯ

ยถา

๑๑๒.

ยาเต ทุติยํ นิลยํ, ครุมฺหิ สกเคหโต;

ปาปุเณยฺยาม นิยตํ, สุข’มชฺฌยนา’ทินาฯ

๑๑๓.

สุภคา ภคินี สา’ยํ, เอตสฺสิ’จฺเจวมาทิกํ;

น ‘คามฺม’มิติ นิทฺทิฏฺฐํ, กวีหิ สกเลหิปิฯ

๑๑๔.

ทุฏฺฐา’ลงฺการวิคเม, โสภนา’ลงฺกติกฺกโม;

อลงฺการปริจฺเฉเท, อาวิภาวํ คมิสฺสติฯ

๑๑๕.

โทเส ปรีหริตุ เมส วโร’ปเทโส,

สตฺถนฺตรานุสรเณน กโต มเยวํ;

วิญฺญายิ’มํ ครุวราน’ธิก’ปฺปสาทา,

โทเส ปรํ ปริหเรยฺย ยโสภิลาสีฯ

 

อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิวิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

 

โทสปริหาราวโพโธ นาม

ทุติโย ปริจฺเฉโทฯ