สุโพธาลงฺการ - ๕. ภาวาวโพธ-ปญฺจมปริจฺเฉท

๕. ภาวาวโพธ-ปญฺจมปริจฺเฉท

๓๓๘.

ปฏิภานวตา โลก, โวหาร’มนุสารินา;

ตโต’จิตฺย สมุลฺลาส, เวทินา กวินา ปรํฯ

๓๓๙.

ฐายิสมฺพนฺธิโน ภาว, วิภาวา สา’นุภาวกา;

สมฺพชฺฌนฺติ นิพนฺธา เต, รส’สฺสาทาย สาธุนํฯ

ภาวอธิปฺปาย

๓๔๐.

จิตฺต วุตฺติ วิเสสา ตุ, ภาวยนฺติ รเส ยโต;

รตฺยาทโย ตโต ภาว, สทฺเทน ปริกิตฺติตาฯ

ฐายีภาวอธิปฺปาย

๓๔๑.

วิโรธินา’ญฺญภาเวน, โย ภาโว น ติโรหิโต;

สีเลน ติฏฺฐติ’จฺเจโส, ‘ฐายีภาโว’ติ สทฺทิโตฯ

ฐายีภาวปฺปเภทอุทฺเทส

๓๔๒.

รติ, หสฺโส, จ โสโก, จ, โกธุ, สฺสาหา, ภยํ,ปิ จ;

ชิคุจฺฉา, วิมฺหโย, เจว, สโม จ นว ฐายิโนฯ

พฺยภิจารีภาวอธิปฺปาย

๓๔๓.

ติโรภาวา, วิภาวา’ทิ, วิเสสนา’ภิมุขฺยโต;

เย เต จรนฺติ สีเลน, เต โหนฺติ พฺยภิจาริโนฯ

พฺยภิจาริภาวปเภท

๓๔๔.

นิพฺเพโท, ตกฺก, สงฺกา, สม,

ธิติ, ชฬตา, ทีนตุ, คฺคา, ลสตฺตํ;

สุตฺตํ, ตาโส, คิลานุ, สฺสุก, หริส,

สติ, สฺสา, วิสาทา, พหิตฺถา ‚ฯ

จินฺตา, คพฺพา, ปมาโร, มริส, มท,

มตุ, มฺมาท, โมหา, วิโพโธ;

นิทฺทา, เวคา, สพิลํ, มรณ,

จปลตา, พฺยาธิ, เตตฺตึส เมเตฯ

สตฺติกภาวอธิปฺปาย

๓๔๕.

สมาหิต’ตฺต’ปฺปภวํ, สตฺตํ ‚ เตโน’ปปาทิตา;

สตฺติกา ‚ ปฺย’นุภาวตฺเต, วิสุํ ภาวา ภวนฺติ เตฯ

สตฺติกภาวปฺปเภท

๓๔๖.

ถมฺโภ, ปฬย, โรมญฺจา, ตถา เสท, สฺสุ, เวปถุ;

เววณฺณิยํ, วิสรตา, ภาวา’ฏฺเฐ’เต ตุ สตฺติกาฯ

๓๔๗.

ยทา รตฺยาทโย ภาวา, ฐิติสีลา น โหนฺติ เจ;

ตทา สพฺเพปิ เต ภาวา, ภวนฺติ พฺยภิจาริโนฯ

๓๔๘.

วิภาโว การณํ เตสุ, ปฺปตฺติยุ’ทฺทีปเน ตถา;

โย สิยา โพธโก เตสํ, อนุภาโว’ย มีริโตฯ

๓๔๙.

เนกเหตุํ มโนวุตฺติ, วิเสสญฺจ วิภาวิตุํ;

ภาวํ วิภาวา’นุภาวา, วณฺณิยา พนฺธเน ผุฏํฯ

๓๕๐.

สวิภาวา’นุภาเวหิ, ภาวา เต เต ยถารหํ;

วณฺณนียา ยโถ’จิตฺยํ, โลกรูปา’นุคามินาฯ

๓๕๑.

จิตฺต วุตฺติ วิเสสตฺตา, มานสา สตฺติกา’งฺคโต;

พหิ นิสฺสฏ เสทาทิ, อนุภาเวหิ วณฺณิยาฯ

รสอธิปฺปาย

๓๕๒.

สามาชิกาน มานนฺโท, โย พนฺธตฺถา’นุสารินํ;

รสียตีติ ตญฺญหิ, รโส นามา’ย’มีริโตฯ

รสปฺปเภท

๓๕๓.

สวิภาวา, นุภาเวหิ, สตฺติก,พฺยภิจาริภิ;

อสฺสาทิยตฺต มานีย, มาโน ฐาเย’ว โส รโสฯ

๓๕๔.

สิงฺคาร,หสฺส,กรุณา, รุทฺท,วีร,ภยานกา;

พีภจฺฉ,พฺภุต,สนฺตา, จ, รสา ฐายีน นุกฺกมาฯ

๓๕๕.

ทุกฺขรูเป’ย’ มานนฺโท, กถํ นุ กรุณาทิเก?

สิยา โสตูนมานนฺโท, โสโก เวสฺสนฺตรสฺส หิฯ

ฐายีภาว นิทฺเทส รติฏฺฐายีภาว

๓๕๖.

รมฺม,เทส, กลา, กาล, เวสาทิ, ปฏิเสวนา;

ยุวาน’ญฺโญญฺญรตฺตานํ, ปโมโท รติ รุจฺจเตฯ

๓๕๗.

ยุตฺยา ภาวานุภาวา เต, นิพนฺธา โปสยนฺติ นํ;

โสปฺย’โยค, วิปฺปโยค, สมฺโภคานํ วสา ติธาฯ

หสฺสฏฺฐายีภาว

๓๕๘.

วิการา’กติอาทีหิ, อตฺตโน ถ ปรสฺส วา;

หสฺโส นิทฺทา, สมา’ลสฺย, มุจฺฉาทิ,พฺยภิจาริภิ;

ปริโปเส สิยา หสฺโส, ภิยฺโย’ตฺถิปภุตีนํ โสฯ

หสฺสปฺปเภท

๓๕๙.

สิต มิห วิกาสิ นยนํ, กิญฺจา’ลกฺขิย ทิชํ ตุ ตํ หสิตํ;

มธุรสฺสรํ วิหสิตํ, อํสสิโรกมฺปมุปหสิตํฯ

๓๖๐.

อปหสิตํ สชล’กฺขิ, วิกฺขิตฺตงฺคํ ภวตฺย’ติหสิตํ;

ทฺเว ทฺเว กถิตา เจ’สํ, เชฏฺเฐ ‚ มชฺเฌ’ธเม จ กมโสฯ

กรุณฏฺฐายีภาว

๓๖๑.

โสกรูโป ตุ กรุโณ, นิฏฺฐปฺปตฺติ’ฏฺฐ นาสโต;

ตตฺถา’นุภาวา รุทิต, ปฬย,ตฺถมฺภกาทโย;

วิสาทา,ลสฺย,มรณ, จินฺตา’ที พฺยภิจาริโนฯ

รุทฺทฏฺฐายีภาว

๓๖๒.

โกโธ มจฺฉริยา’ทีหิ, โปเส ตาส, มทาทิภิ;

นยนา’รุณตาทีหิ, รุทฺโท นาม รโส ภเวฯ

วีรฏฺฐายีภาว

๓๖๓.

ปตาป, วิกฺกมา’ทีหุ, สฺสาโห ‘วีโร’ติ สญฺญิโต;

รณ,ทาน,ทยาโยคา, วีโร’ยํ ติวิโธ ภเว;

เตวา’นุภาวา ธิติ,ม, ตฺยา’ทโย พฺยภิจาริโนฯ

ภยฏฺฐายีภาว

๓๖๔.

วิการา,สนิ,สตฺตา’ทิ, ภยุ’กฺกํโส ภยานโก;

เสทา’ทโย นุภาเว’ตฺถ, ตาสา’ที พฺยภิจาริโนฯ

ชิคุจฺฉาฏฺฐายีภาว

๓๖๕.

ชิคุจฺฉา รุธิรา’ทีหิ, ปูตฺยา’ทีหิ วิราคโต;

พีภจฺโฉ โขภนุ’พฺเพคี, กเมน กรุณายุโต;

นาสา วิกูณนาทีหิ, สงฺกาทีหิ’สฺส โปสนํฯ

วิมฺหยฏฺฐายีภาว

๓๖๖.

อติ โลก ปทตฺเถหิ, วิมฺหโย’ยํ รโส’พฺภุโต;

ตสฺสา’นุภาวา เสท,สฺสุ, สาธุวาทา’ทโย สิยุํ;

ตาสา,เวค,ธิติ,ปฺปญฺญา, โหนฺเต’ตฺถ พฺยภิจาริโนฯ

สมฏฺฐายีภาว

๓๖๗.

ฐายีภาโว สโม เมตฺตา, ทยา,โมทา’ทิ สมฺภโว;

ภาวาทีหิ ต’ทุกฺกํโส, สนฺโต สนฺต นิเสวิโตฯ

อิติ สงฺฆรกฺขิต มหาสามิวิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

รสภาวา’วโพโธ นาม

ปญฺจโม ปริจฺเฉโทฯ

สุโพธาลงฺกาโร สมตฺโตฯ