สุโพธาลงฺการ - ๓. คุณาวโพธ-ตติยปริจฺเฉท

 

๓. คุณาวโพธ-ตติยปริจฺเฉท

 

อนุสนฺธิ

๑๑๖.

สมฺภวนฺติ คุณา ยสฺมา, โทสาเน’ว’มติกฺกเม;

ทสฺเสสฺสํ เต ตโต ทานิ, สทฺเท สมฺภูสยนฺติ เยฯ

สทฺทาลงฺการอุทฺเทส

๑๑๗.

ปสาโท’โช, มธุรตา, สมตา, สุขุมาลตา;

สิเลโส’ทรตา, กนฺติ, อตฺถพฺยตฺติ, สมาธโยฯ

สทฺทาลงฺการปโยชน

 

๑๑๘.

คุเณเห’เตหิ สมฺปนฺโน, พนฺโธ กวิมโนหโร;

สมฺปาทิยติ กตฺตูนํ, กิตฺติ มจฺจนฺตนิมฺมลํฯ

สทฺทาลงฺการนิทฺเทส

๑๑๙.

อทูราหิตสมฺพนฺธ, สุภคา ยา ปทา’วลิ;

สุปสิทฺธิธา’ภิเธยฺยา’ยํ, ปสาทํ ชนเย ยถาฯ

๑๒๐.

อลงฺกโรนฺตา วทนํ, มุนิโน’ธรรํสิโย;

โสภนฺเต’รุณรํสี’ว, สมฺปตนฺตา’มฺพุโช’ทเรฯ

๑๒๑.

โอโช สมาสพาหุลฺย, เมโส คชฺชสฺส ชีวิตํ;

ปชฺเชปฺย’นา’กุโล โส’ยํ, กนฺโต กามียเต ยถาฯ

๑๒๒.

มุนินฺท มนฺท สญฺชาต, หาส จนฺทน ลิมฺปิตา;

ปลฺลวา ธวลา ตสฺเส, เวโก นา’ธรปลฺลโวฯ

๑๒๓.

ปทา’ภิเธยฺยวิสยํ, สมาส พฺยาส สมฺภวํ;

ยํ ปาริณตฺยํ โหตี’ห, โสปิ โอโช’ว ตํ ยถาฯ

๑๒๔.

โชตยิตฺวาน สทฺธมฺมํ, สนฺตาเรตฺวา สเทวเก;

ชลิตฺวา อคฺคิขนฺโธ’ว, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ

๑๒๕.

มตฺถกฏฺฐี มตสฺสา’ปิ, รโชภาวํ วชนฺตุ เม;

ยโต ปุญฺเญูน เต เสนฺตุ, ชิน ปาท’มฺพุชทฺวเยฯ

๑๒๖.

อิจฺจตฺร นิจฺจปฺปณติ, เคโธ สาธุ ปทิสฺสติ;

ชายเต’ยํ คุโณ ติกฺข, ปญฺญานมภิโยคโตฯ

๑๒๗.

มธุรตฺตํ ปทาสตฺติ, ร’นุปฺปาสวสา ทฺวิธา;

สิยา สมสุติ ปุพฺพา, วณฺณา’วุตฺติ ปโร ยถาฯ

๑๒๘.

ยทา เอโส’ภิสมฺโพธึ, สมฺปตฺโต มุนิปุงฺคโว;

ตทา ปภุติ ธมฺมสฺส, โลเก ชาโต มหุ’สฺสโวฯ

๑๒๙.

มุนินฺทมนฺทหาสา เต, กุนฺท สนฺโทหวิพฺภมา;

ทิสนฺต มนุธาวนฺติ, หสนฺตา จนฺทกนฺติโยฯ

๑๓๐.

สพฺพโกมลวณฺเณหิ, นา’นุปฺปาโส ปสํสิโย;

ยถา’ยํ มาลตีมาลา, ลิน โลลา’ลิมาลินีฯ

๑๓๑.

มุทูหิ วา เกวเลหิ, เกวเลหิ ผุเฏหิ วา,

มิสฺเสหิ วา ติธา โหติ, วณฺเณหิ สมตา ยถาฯ

เกวลมุทุสมตา

๑๓๒.

โกกิลา’ลาปสํวาที, มุนินฺทา’ลาปวิพฺภโม;

หทยงฺคมตํ ยาติ, สตํ เทติ จ นิพฺพุตึฯ

เกวลผุฏสมตา

๑๓๓.

สมฺภาวนียสมฺภาวํ, ภควนฺตํ ภวนฺตคุํ;

ภวนฺตสาธนา’กงฺขี, โก น สมฺภาวเย วิภุํฯ

มิสฺสกสมตา

๑๓๔.

ลทฺธจนฺทนสํสคฺค, สุคนฺธิ มลยา’นิโล;

มนฺท มายาติ ภีโต’ว, มุนินฺทมุขมารุตาฯ

๑๓๕.

อนิฏฺฐุร’กฺขร’ปฺปายา, สพฺพโกมล นิสฺสฏา;

กิจฺฉมุจฺจารณา’เปต, พฺยญฺชนา สุขุมาลตาฯ

๑๓๖.

ปสฺสนฺตา รูปวิภวํ, สุณนฺตา มธุรํ คิรํ;

จรนฺติ สาธู ‚ สมฺพุทฺธ, กาเล เกฬิปรมฺมุขาฯ

๑๓๗.

อลงฺการวิหีนา’ปิ, สตํ สมฺมุขเต’ทิสี;

อาโรหติ วิเสเสน, รมณียา ต’ทุชฺชลาฯ

๑๓๘.

โรมญฺจ ปิญฺฉ รจนา, สาธุ วาทาหิตทฺธนี;

ลฬนฺติ’เม มุนิเมฆุ, มฺมทา สาธุ สิขาวลาฯ

๑๓๙.

สุขุมาลตฺต มตฺเถ’ว, ปทตฺถวิสยมฺปิ จ;

ยถา มตาทิสทฺเทสุ, กิตฺติเสสาทิกิตฺตนํฯ

๑๔๐.

สิลิฏฺฐ ปท สํสคฺค, รมณีย คุณา’ลโย;

สพนฺธคารโว โส’ยํ, สิเลโส นาม ตํ ยถาฯ

๑๔๑.

พาลิ’นฺทุวิพฺภม’จฺเฉทิ, นขรา’วลิ กนฺติภิ;

สา มุนินฺทปท’มฺโภช, กนฺติ โว วลิตา’วตํฯ

๑๔๒.

อุกฺกํสวนฺโต โยโกจิ, คุโณ ยทิ ปตียเต;

อุทาโร’ยํ ภเว เตน, สนาถา พนฺธปทฺธติฯ

๑๔๓.

ปาทมฺโภช รโช ลิตฺต, คตฺตา เย ตว โคตม;

อโห! เต ชนฺตโว ยนฺติ, สพฺพถา นิรชตฺตนํฯ

๑๔๔.

เอวํ ชินา’นุภาวสฺส, สมุกฺกํโส’ตฺร ทิสฺสติ;

ปญฺญวา วิธินา’เนน, จินฺตเย ปร มีทิสํฯ

๑๔๕.

อุทาโร โสปิ วิญฺเญูยฺโย, ยํ ปสตฺถ วิเสสนํฯ

ยถา กีฬาสโร ลีลา, หาโส เหมงฺคทา’ทโยฯ

๑๔๖.

โลกิย’ตฺถา’น’ติกฺกนฺตา, กนฺตา สพฺพชนานปิ;

กนฺติ นามา’ติวุตฺตสฺส, วุตฺตา สา ปริหารโตฯ

ยถา มุนินฺท อิจฺจาทิฯ

๑๔๗.

อตฺถพฺยตฺตา’ภิเธยฺยสฺสา, เนยฺยตา สทฺทโต’ตฺถโต;

สา’ยํ ตทุภยา เนยฺย, ปริหาเร ปทสฺสิตา;

ยถา มรีจิจฺจาทิ จ, มโนนุรญฺชโนจฺจาทิฯ

ปุน อตฺเถน ยถา

๑๔๘.

สภาวา’มลตา ธีร, มุธา ปาทนเขสุ เต;

ยโต เต’วนตา’นนฺต, โมฬิจฺฉายา ชหนฺติ โนฯ

๑๔๙.

‘พนฺธสาโร’ติ มญฺญนฺติ, ยํ สมคฺคาปิ วิญฺญุโน;

ทสฺสนา’วสรํ ปตฺโต, สมาธิ นาม’ยํ คุโณฯ

๑๕๐.

อญฺญธมฺโม ตโต’ญฺญตฺถ, โลกสีมา’นุโรธโต;

สมฺมา อาธียเต’จฺเจ’โส, ‘สมาธี’ติ นิรุจฺจติฯ

สมาธิอุทฺเทส

๑๕๑.

อปาเณ ปาณีนํ ธมฺโม, สมฺมา อาธียเต กฺวจิ,;

นิรูเป รูปยุตฺตสฺส, นิรเส สรสสฺส, จฯ

๑๕๒.

อทฺรเว ทฺรวยุตฺตสฺส, อกตฺตริปิ กตฺตุตา,;

กฐินสฺสา’สรีเร,ปิ, รูปํ เตสํ กมา สิยาฯ

 

สมาธินิทฺเทส

อปาเณ ปาณีนํ ธมฺโม

๑๕๓.

อุณฺณา ปุณฺณิ’นฺทุนา นาถ! ทิวาปิ สห สงฺคมา;

วินิทฺทา สมฺปโมทนฺติ, มญฺเญู กุมุทินี ตวฯ

นิรุเป รูปยุตฺตสฺส

๑๕๔.

ทยารเสสุ มุชฺชนฺตา, ชนา’มตรเสสฺวิ’ว;

สุขิตา หตโทสา เต, นาถ! ปาท’มฺพุชา’นตาฯ

นิรเส สรสสฺส

๑๕๕.

มธุเรปิ คุเณ ธีร, น’ปฺปสีทนฺติ เย ตว;

กีทิสี มนโสวุตฺติ, เตสํ ขารคุณาน โภ’ฯ

อทฺรเว ทฺรวยุตฺตสฺส

๑๕๖.

สพฺพตฺถสิทฺธิธ! จูฬก, ปุฏเปยฺยา มหาคุณา;

ทิสา สมนฺตา ธาวนฺติ, กุนฺทโสภา ส ลกฺขณาฯ

อกตฺตริปิ กตฺตุตา

๑๕๗.

มารา’ริพลวิสฺสฏฺฐา, กุณฺฐา นานาวิธา’ยุธา;

ลชฺชมานา’ญฺญเวเสน, ชิน! ปาทา’นตา ตวฯ

กฐินสฺสา สรีเร

๑๕๘.

มุนินฺทภาณุมา กาโล, ทิโต โพโธ’ทยา’จเล;

สทฺธมฺมรํสินา ภาติ, ภินฺท มนฺทตมํ ปรํฯ

๑๕๙.

วมนุ’คฺคิรนาทฺเย’ตํ, คุณวุตฺย’ปริจฺจุตํ;

อติสุนฺทร มญฺญูํ ตุ, กามํ วินฺทติ คามฺมตํฯ

๑๖๐.

กนฺตีนํ วมนพฺยาชา, มุนิปาทนขา’วลี;

จนฺทกนฺตี ปิวนฺตี’ว, นิปฺปภํ ตํ กโรนฺติโยฯ

๑๖๑.

อจิตฺตกตฺตุกํ รุจฺย มิจฺเจวํ คุณกมฺมตํ;

สจิตฺตกตฺตุกํ เป’ตํ, คุณกมฺมํ ยทุ’ตฺตมํฯ

๑๖๒.

อุคฺคิรนฺโต’ว สสฺเนห, รสํ ชินวโร ชเน;

ภาสนฺโต มธุรํ ธมฺมํ, กํ น สปฺปีณเย ชนํฯ

๑๖๓.

โย สทฺทสตฺถกุสโล กุสโล นิฆณฺฑุ,

ฉนฺโทอลงฺกติสุ นิจฺจกตา’ภิโยโค;

โส’ยํ กวิตฺตวิกโลปิ กวีสุ สงฺขฺย,

โมคฺคยฺห วินฺทติ หิ กิตฺติ’ มมนฺทรูปํฯ

 

อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิวิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

คุณาวโพโธ นาม

ตติโย ปริจฺเฉโทฯ