สุโพธาลงฺกาโร

 

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

 

๑. โทสาวโพธ-ปฐมปริจฺเฉท

 

รตนตฺตยปฺปณาม

 

๑.

มุนินฺทวทนมฺโภช-, คพฺภสมฺภวสุนฺทรี;

สรณํ ปาณินํ วาณี, มยฺหํ ปีณยตํ มนํฯ

นิมิตฺต

๒.

รามสมฺมาทฺยลงฺการา, สนฺติ สนฺโต ปุราตนา;

ตถาปิ ตุ วฬญฺเชนฺติ, สุทฺธมาคธิกา น เตฯ

อภิธานาทิกํ

๓.

เตนาปิ นาม โตเสยฺย-, เมเตลงฺการวชฺชเต;

อนุรูเปนาลงฺกาเร-, เนสเมโส ปริสฺสโมฯ

๔.

เยสํ น สญฺจิตา ปญฺญา-, เนกสตฺถนฺตโรจิตา;

สมฺโมหพฺภาหตาเวเต, นาวพุชฺฌนฺติ กิญฺจิปิฯ

๕.

กึ เตหิ ปาทสุสฺสูสา เยสํ นตฺถิ ครูนิห;

เย ตปฺปาทรโชกิณฺณา, เตว สาธูวิเวกิโนฯ

๖.

กพฺพนาฏกนิกฺขิตฺต-, เนตฺตจิตฺตา กวิชฺชนา;

ยํ กิญฺจิ รจยนฺเตตํ, น วิมฺหยกรํ ปรํฯ

๗.

เตเยว ปฏิภาวนฺโต, โสว พนฺโธ สวิมฺหโย;

เยน โตเสนฺติ วิญฺญู เย, ตตฺถาปฺยาวิหตาทราฯ

๘.

พนฺโธ จ นาม สทฺทตฺถา, สหิตา โทสวชฺชิตา;

ปชฺช คชฺช วิมิสฺสานํ, เภเทนา’ยํ ติธา ภเวฯ

๙.

นิพนฺโธ จา’นิพนฺโธ จ, ปุน ทฺวิธา นิรุปฺปเต;

ตํ ตุ ปาเปนฺตฺย’ลงฺการา, วินฺทนียตรตฺตนํฯ

๑๐.

อนวชฺชํ มุขมฺโภช ‚, มนวชฺชา จ ภารตี;

อลงฺกตา’ว โสภนฺเต, กึ นุ เต นิร’ลงฺกตา?

๑๑.

วินา ครูปเทสํ ตํ, พาโล’ลงฺกตฺตุ มิจฺฉติ;

สมฺปาปุเณ น วิญฺญูหิ, หสฺสภาวํ กถํ นุ โส?

๑๒.

คนฺโถปิ กวิวาจาน, มลงฺการ’ปฺปกาสโก;

ยาติ ตพฺพจนียตฺตํ, ต’พฺโพหารู’ปจารโตฯ

๑๓.

ทฺวิปฺปการา อลงฺการา, ตตฺถ สทฺท, ตฺถเภทโต;

สทฺทตฺถา พนฺธนามา’ว, ตํสชฺชิต ตทาวลิฯ

๑๔.

คุณาลงฺการสํยุตฺตา, อปิ โทสลว’งฺกิตา;

ปสํสิยา น วิญฺญูหิ, สา กญฺญา วิย ตาทิสีฯ

๑๕.

เตน โทสนิราโส’ว, มหุสฺสาเหน สาธิโย;

นิทฺโทสา สพฺพถา สา’ยํ, สคุณา น ภเวยฺย กึ?

๑๖.

สา’ลงฺการวิยุตฺตา’ปิ, คุณยุตฺตา มโนหรา;

นิทฺโทสา โทสรหิตา, คุณยุตฺตา วธู วิยฯ

๑๗.

ปเท วากฺเย ตทตฺเถ จ, โทสา เย วิวิธา มตา;

โส’ทาหรณ เมเตสํ, ลกฺขณํ กถยามฺย’หํฯ

ปทโทส อุทฺเทส

๑๑๘.

วิรุทฺธตฺถนฺตรา, ฌตฺถ, กิลิฏฺฐานิ, วิโรธิ จ;

เนยฺยํ, วิเสสนาเปกฺขํ, หีนตฺถก มนตฺถกํฯ

วากฺยโทส อุทฺเทส

๑๙.

โทสา ปทาน วากฺยาน, เมกตฺถํ ภคฺครีติกํ;

ตถา พฺยากิณฺณ คามฺมานิ, ยติหีนํ กมจฺจุตํ;

อติวุตฺต มเปตตฺถํ, สพนฺธผรุสํ ตถาฯ

วากฺยตฺถโทสอุทฺเทส

๒๐.

อปกฺกโม’, จิตฺยหีนํ, ภคฺครีติ, สสํสยํ;

คามฺมํ ทุฏฺฐาลงฺกตีติ, โทสา วากฺยตฺถนิสฺสิตาฯ

ปทโทสนิทฺเทส

๒๑.

วิรุทฺธตฺถนฺตรํ ตญฺหิ, ยสฺส’ญฺญตฺโถ วิรุชฺฌติ;

อธิปฺเปเต ยถา เมโฆ, วิสโท สุขเย ชนํฯ

๒๒.

วิเสสฺย มธิกํ เยนา, ฌตฺถ เมตํ ภเว ยถา;

โอภาสิตา’เสสทิโส, ขชฺโชโต’ยํ วิราชเตฯ

๒๓.

ยสฺส’ตฺถา’วคโม ทุกฺโข, ปกตฺยา’ทิวิภาคโต;

กิลิฏฺฐํ ตํ ยถา ตาย, โส’ย มาลิงฺคฺยเต ปิยาฯ

๒๔.

ยํ กิลิฏฺฐปทํ มนฺทา, ภิเธยฺยํ ยมกาทิกํ;

กิลิฏฺฐปทโทเส’ว, ตมฺปิ อนฺโต กรียติฯ

๒๕.

ปตีตสทฺทรจิตํ, สิลิฏฺฐปทสนฺธิกํ;

ปสาทคุณสํยุตฺตํ, ยมกํ มต เมทิสํฯ

๒๖.

อพฺยเปตํ พฺยเปต’ญฺญ, มาวุตฺตา’เนกวณฺณชํ;

ยมกํ ตญฺจ ปาทาน, มาทิ, มชฺฌ, นฺต, โคจรํฯ

อพฺยเปต ปฐมปาทาทิ ยมกํ

๒๗.

สุชนา’สุชนา สพฺเพ, คุเณนาปิ วิเวกิโน;

วิเวกํ น สมายนฺติ, อวิเวกิชนนฺติเกฯ

อพฺยเปต ปฐม ทุติย ปาทาทิ ยมกํ

๒๘.

กุสลา’กุสลา สพฺเพ, ปพลา’ปพลา ถวา;

โน ยาตา ยาว’โหสิตฺตํ, สุขทุกฺขปฺปทา สิยุํ;

อพฺยเปต ปฐม ทุติย ตติยปาทาทิ ยมกํฯ

๒๙.

สาทรํ สา ทรํ หนฺตุ, วิหิตา วิหิตา มยา;

วนฺทนา วนฺทนามาน, ภาชเน รตนตฺตเยฯ

อพฺยเปต จตุกฺกปาทาทิ ยมกํ

๓๐.

กมลํ ก’มลํ กตฺตุํ, วนโท วนโท’มฺพรํ;

สุคโต สุคโต โลกํ, สหิตํ ส หิตํ กรํฯ

๓๑.

อพฺยเปตาทิยมก, สฺเสโส เลโส นิทสฺสิโต;

เญูยฺยานิ’มาเยว ทิสา, ย’ญฺญานิ ยมกานิปิฯ

๓๒.

อจฺจนฺตพหโว เตสํ, เภทา สมฺเภทโยนิโย;

ตถาปิ เกจิ สุกรา, เกจิ อจฺจนฺตทุกฺกราฯ

๓๓.

ยมกํ ตํ ปเหลี ‚ จ, เนกนฺตมธุรานิ’ติ;

อุเปกฺขิยนฺติ สพฺพานิ, สิสฺสเขทภยา มยาฯ

๓๔.

เทสกาลกลาโลก, ญายาคมวิโรธิ ยํ;

ตํ วิโรธิปทํ เจ’ต, มุทาหรณโต ผุฏํฯ

๓๕.

ย ทปฺปตีต มานีย, วตฺตพฺพํ เนยฺย มาหุ ตํ;

ยถา สพฺพาปิ ธวลา, ทิสา โรจนฺติ รตฺติยํฯ

๓๖.

เนทิสํ พหุ มญฺญนฺติ, สพฺเพ สพฺพตฺถ วิญฺญุโน;

ทุลฺลภา’วคตี สทฺท, สามตฺถิยวิลงฺฆินีฯ

๓๗.

สิยา วิเสสนาเปกฺขํ, ยํ ตํ ปตฺวา วิเสสนํ;

สาตฺถกํ ตํ ยถา ตํ โส, ภิยฺโย ปสฺสติ จกฺขุนาฯ

๓๘.

หีนํ กเร วิเสสฺยํ ยํ, ตํ หีนตฺถํ ภเว ยถา;

นิปฺปภี กต ขชฺโชโต, สมุเทติ ทิวากโรฯ

๓๙.

ปาทปูรณมตฺตํ ยํ, อนตฺถมิติ ตํ มตํฯ

ยถา หิ วนฺเท พุทฺธสฺส, ปาทปงฺเกรุหํ ปิ จฯ

วากฺยโทส นิทฺเทส

๔๐.

สทฺทโต อตฺถโต วุตฺตํ, ยตฺถ ภิยฺโยปิ วุจฺจติ;

ต เมกตฺถํ ยถา’ภาติ, วาริโท วาริโท อยํฯ

ยถา จ

๔๑.

ติตฺถิยงฺกุรพีชานิ, ชหํ ทิฏฺฐิคตานิ’ห;

ปสาเทติ ปสนฺเน’โส, มหามุนิ มหาชเนฯ

๔๒.

อารทฺธกฺกมวิจฺเฉทา, ภคฺครีติ ภเว ยถา;

กาปิ ปญฺญา, โกปิ ปคุโณ, ปกตีปิ อโห ตวฯ

๔๓.

ปทานํ ทุพฺพินิกฺเขปา, พฺยาโมโห ยตฺถ ชายติ;

ตํ พฺยากิณฺณนฺติ วิญฺเญูยฺยํ, ตทุทาหรณํ ยถาฯ

๔๔.

พหุคุเณ ปณมติ, ทุชฺชนานํ ปฺยยํ ชโน;

หิตํ ปมุทิโต นิจฺจํ, สุคตํ สมนุสฺสรํฯ

๔๕.

วิสิฏฺฐวจนา’เปตํ, คามฺมํ’ตฺย’ภิมตํ ยถา;

กญฺเญ กามยมานํ มํ, น กามยสิ กึนฺวิ’ทํ?

๔๖.

ปทสนฺธานโต กิญฺจิ, ทุปฺปตีติกรํ ภเว;

ตมฺปิ คามฺมํ ตฺย’ภิมตํ, ยถา ยาภวโต ปิยาฯ

๔๗.

วุตฺเตสุ สูจิเต ฏฺฐาเน, ปทจฺเฉโท ภเว ยติ;

ยํ ตาย หีนํ ตํ วุตฺตํ, ยติหีนนฺติ สา ปนฯ

๔๘.

ยติ สพฺพตฺถปาทนฺเต, วุตฺตฑฺเฒ จ วิเสสโต;

ปุพฺพาปราเนกวณฺณ, ปทมชฺเฌปิ กตฺถจิฯ

ตตฺโถทาหรณปจฺจุทาหรณานิ ยถา

๔๙.

ตํ นเม สิรสา จามิ, กรวณฺณํ ตถาคตํ;

สกลาปิ ทิสา สิญฺจ, ติว โสณฺณรเสหิ โยฯ

๕๐.

สโร สนฺธิมฺหิ ปุพฺพนฺโต, วิย โลเป วิภตฺติยา;

อญฺญถา ตฺว’ญฺญถา ตตฺถ, ยา’เทสาทิ ปรา’ทิ’วฯ

๕๑.

จาที ปุพฺพปทนฺตา’ว, นิจฺจํ ปุพฺพปทสฺสิตา;

ปาทโย นิจฺจสมฺพนฺธา, ปราทีว ปเรน ตุฯ

สพฺพตฺโถทาหรณานิ ยถา

๕๒.

นเม ตํ สิรสา สพฺโพ, ปมา’ตีตํ ตถาคตํ;

ยสฺส โลกคฺคตํ ปตฺต, สฺโส’ปมา น หิ ยุชฺชติฯ

๕๓.

มุนินฺทํ ตํ สทา วนฺทา, มฺย’นนฺตมติ มุตฺตมํ;

ยสฺส ปญฺญา จ เมตฺตา จ, นิสฺสีมาติ วิชมฺภติฯ

จาทิปาทีสุ ปจฺจุทาหรณานิ ยถา

๕๔.

มหาเมตฺตา มหาปญฺญา, จ ยตฺถ ปรโมทยา;

ปณมามิ ชินํ ตํ ป, วรํ วรคุณา’ลยํฯ

๕๕.

ปทตฺถกฺกมโต มุตฺตํ, กมจฺจุต มิทํ ยถาฯ;

เขตฺตํ วา เทหิ คามํ วา, เทสํ วา มม โสภนํฯ

๕๖.

โลกิยตฺถ มติกฺกนฺตํ, อติวุตฺตํ มตํ ยถา;

อติสมฺพาธ มากาส, เมติสฺสา ถนชมฺภเนฯ

๕๗.

สมุทายตฺถโต’เปตํ, ตํ อเปตตฺถกํ ยถา;

คาวิปุตฺโต พลิพทฺโธ, ติณํ ขาที ปิวี ชลํฯ

๕๘.

พนฺเธ ผรุสตา ยตฺถ, ตํ พนฺธผรุสํ ยถา;

ขรา ขิลา ปริกฺขีณา, เขตฺเต ขิตฺตํ ผลตฺย’ลํฯ

วากฺยตฺถโทส นิทฺเทส

๕๙.

เญูยฺยํ ลกฺขณ มนฺวตฺถ, วเสนา’ปกฺกมาทินํ;

อุทาหรณ เมเตสํ, ทานิ สนฺทสฺสยามฺย’หํฯ

ตตฺถา’ปกฺกมํ ยถา

๖๐.

ภาวนา, ทาน, สีลานิ, สมฺมา สมฺปาทิตานิ’ห;

โภค, สคฺคาทิ, นิพฺพาน, สาธนานิ น สํสโยฯ

โอจิตฺยหีนํ ยถา

๖๑.

ปูชนียตโร โลเก, อห เมโก นิรนฺตรํ;

มเยกสฺมึ คุณา สพฺเพ, ยโต สมุทิตา อหุํฯ

ยถา จ

๖๒.

ยาจิโต’หํ กถํ นาม, น ทชฺชามฺย’ปิ ชีวิตํ;

ตถาปิ ปุตฺตทาเนน, เวธเต หทยํ มมฯ

ภคฺครีติ ยถา

๖๓.

อิตฺถีนํ ทุชฺชนานญฺจ, วิสฺสาโส โนปปชฺชเต;

วิเส สิงฺคิมฺหิ นทิยํ, โรเค ราชกุลมฺหิ จฯ

สสํสยํ ยถา

๖๔.

มุนินฺทจนฺทิมา โลก, สรโลลวิโลจโน;

ชโน’ วกฺกนฺตปนฺโถ’ว, โคปทสฺสนปีณิโตฯ

๖๕.

วากฺยตฺถโต ทุปฺปตีติ, กรํ คามฺมํ มตํ ยถา;

โปโส วีริยวา โส’ยํ, ปรํ หนฺตฺวา น วิสฺสมีฯ

๖๖.

ทุฏฺฐาลงฺกรณํ เตตํ ‚, ยตฺถา’ลงฺการทูสนํ;

ตสฺสา’ลงฺการนิทฺเทเส, รูป มาวิ ภวิสฺสติฯ

๖๗.

กโต’ตฺร สงฺเขปนยา มยา’ยํ,

โทสาน เมสํ ปวโร วิภาโค;

เอโส’ว’ลํ โพธยิตุํ กวีนํ,

ตมตฺถิ เจ เขทกรํ ปรมฺปิฯ

 

อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิวิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

 

โทสาวโพโธ นาม

ปฐโม ปริจฺเฉโทฯ