นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

 

วุตฺโตทยํ

 

 

. สญฺญาปริภาสานิทฺเทส-ปฐมปริจฺเฉท

 

รตนตฺตยปฺปณาม

.

นมตฺถุ ชนสนฺตาน, ตมสนฺตานเภทิโน;

ธมฺมุชฺชลนฺตรุจิโน, มุนินฺโททาตโรจิโนฯ

นิมิตฺต

.

ปิงฺคลาจริยาทีหิ, ฉนฺทํ ย มุทิตํ ปุรา;

สุทฺธมาคธิกานํ ตํ, น สาเธติ ยถิจฺฉิตํ [ทิจฺฉิตํ ยติจฺฉิตํ (กฯ)]

คนฺถปริมาณ

.

ตโต มาคธภาสาย, มตฺตา,วณฺณ,วิเภทนํ;

ลกฺขฺย ลกฺขณ สํยุตฺตํ, ปสนฺนตฺถ,ปท,กฺกมํฯ

อภิธานาทิ

.

อิทํ วุตฺโตทยํ นาม, โลกิยจฺฉนฺทนิสฺสิตํ;

อารภิสฺสมหํ ทานิ, เตสํ สุขวิพุทฺธิยาฯ

คณสงฺเกตสญฺญา

.

สพฺพคฺลา มฺนา,’ทิคลหู, ภฺยา’,มชฺฌนฺต ครู ชสา;

มชฺฌนฺตลา ร,เตเตฎฺฐ, คณา โค ครุ,โล ลหุฯ

คณนิยาม

.

,,สา สพฺพค,ลหู, ปญฺจิเม สณฺฐิตา คณา;

อริยาทิมฺหิ วิญฺเญยฺยา, คโณ อิธ จตุกฺกโลฯ

ครุ,ลหุสรูป

.

สํโยคาทิ จ, ทีโฆ จ, นิคฺคหีตปโร จ, โย;

ครุ, วงฺโก, ปาทนฺโต,วา, รสฺโสญฺโญ มตฺติโก ลุชุฯ

.

ปเร ปาทาทิสํโยเค, โย ปุพฺโพ ครุกกฺขโร;

ลหุ ส กฺวจิ วิญฺเญยฺโย, ตทุทาหรณํ ยถาฯ

.

ทสฺสนรสานุภาวเน, นิพทฺธเคธา ชินสฺสยํ ชนตา;

วิมฺหยชนนี สญฺญต, กฺริยา นุ กํ นานุรญฺชยติฯ

๑๐.

วิญฺเญยฺยา โลกโต สญฺญา, สมุทฺโท,สุ,รสาทินํฯ

ปาโท เญยฺโย จตุตฺถํโส, ปทจฺเฉโท ยตี ภเวฯ

๑๑.

สม,มฑฺฒสมํ วุตฺตํ, วิสมํ จาปรํ ติธา;

สมา ลกฺขณโต ปาทา, จตฺตาโร ยสฺส ตํ สมํฯ

๑๒.

ยสฺสนฺติเมน ทุติโย, ตติเยนาทิโม สโม;

ทฑฺฒสม,มญฺญํ ตุ, ภินฺนลกฺขณปาทิกํฯ

๑๓.

ปาทเมกกฺขรารพฺภ, ยาว ฉพฺพีสตกฺขรา;

ภเว ปาเทหิ ตํ ฉนฺทํ, นานานาโมทิตํ ตโตฯ

๑๔.

ทณฺฑกา จณฺฑวุฏฺฐยาทิ, ปาเทหิ ฉหิ, ตีหิ ตุ;

คาถาติ จ ปรตฺเถวํ, ฉนฺโท สญฺญา ปกาสิตาฯ

๑๕.

อนนฺตโรทิตํ จญฺญ-, เมตํ สามญฺญนามโต;

คาถาอิจฺเจว นิทฺทิฏฺฐํ, มุนินฺทวจเน ปนฯ

๑๖.

วิเสสนามโต กิญฺจิ, คเหตฺวา สพฺพโถจิตํ;

ทสฺสยิสฺสามหํ เตตฺถ, นามานาวิ ภวิสฺสเรฯ

 

อิติ วุตฺโตทเย ฉนฺทสิ สญฺญาปริภาสา นิทฺเทโส นาม

 

ปฐโม ปริจฺเฉโทฯ

 


 

. มตฺตาวุตฺตินิทฺเทส-ทุติยปริจฺเฉท

 

คณนิยม

 

๑๗.

ฉฏฺโฐขิลลหุ,โช วา, คยุตาญฺเญ,คฺคณา,น โช วิสเม,;

อริยายนฺตฑฺเฒ โล, ฉฏฺโฐ,’นฺเต โค,คณา ฉญฺเญฯ

 

ยตินิยม

๑๘.

ปฐมฑฺเฒ ฉฏฺโฐ เจ, สพฺพลเห,’ตฺถาทิลหุนิ ภวติ ยติ;

ตปฺปรโก,นฺเตปิ, สเจ, จริเมปิ, ภวติ จตุตฺโถนฺเตฯ

๑๙.

อริยาสามญฺญํ เจ, ปุพฺโพทิต ลกฺขณํ ภเว ยสฺสาฯ

๒๐.

อาทิมมถ ปาทยุคํ, ยสฺสา ตฺยํเสหิ สา ปถฺยา

๒๑.

ยตฺถ คณตฺตย มุลฺลงฺฆิ, โยภยตฺถาทิโม ภเว วิปุลา

๒๒.

ครุมชฺฌโค ชกาโร, จตุตฺถโก ทุติยโก จปลา

๒๓.

จปลาคตาขิลํ เจ, ทลาทิมํ ลกฺขณํ ภชติ ยสฺสา;

ปถฺยาลกฺขณมญฺญํ, มุขจปลา นาม สา ภวติฯ

๒๔.

ปถฺยาย ลกฺขณํ เจ, ปฐมฑฺเฒ ลกฺขณํ ตุ จปลาย;

ทุติเย ทเลถ ยสฺสา, ปกิตฺติตา สา ชฆนจปลา

 

อริยาชาติโยฯ

 

๒๕.

สพฺพํปฐมทเล ยทิ, ลกฺขณมริยาย วุตฺตมุภเยสุ;

ยสฺสา ทเลสุ ยุตฺตํ, วุตฺตา สา คีติ วุตฺต ยติ ลลิตาฯ

๒๖.

อริยายํ ทุติยฑฺเฒ, คทิตาขิลลกฺขณํ ยํ ตํ;

ภวติ ทเลสุภเยสุปิ, ยทิ ยสฺสา สามุปคีติ

๒๗.

อริยายฑฺฒทฺวิตยํ, ปุพฺโพทิตลกฺขโณเปตํ;

วิปริยเยนาภิหิตํ, ยสฺสา สมฺภวติ เจห โสคฺคีติ

๒๘.

อริยาปุพฺพฑฺฒํ ยทิ, ครุเนเกนาธิเกน นิธเน ยุตฺตํ;

ยทิ ปุพฺพฑฺฒสมานํ, ทล มิตรํ โจทิตามริยาคีติ

คีติชาติโยฯ

 

๒๙.

วิสเม ฉ สิยุํ กลา มุเข, สเม ตฺวฏฺฐ, ,,คา, ตโตปริ;

เวตาลียํ ตมุจฺจเต, ลหุ ฉกฺกํ น นิรนฺตรํ สเมฯ

๓๐.

เวตาลีโยปมํ มุเข ตํ, โอปจฺฉนฺทสกํ,ยา ยทนฺเตฯ

๓๑.

อาปาตลิกา กถิตายํ, ภคคานฺเต ยทิ ปุพฺพมิวญฺญํฯ

๓๒.

ยทาทิโต ทกฺขิณนฺติกา, ฐิเตตฺถ ปาเทสฺวาขิเลสุ โชฯ

๓๓.

อุทิจฺจวุตฺตีติ วุจฺจเต, โช จาโท วิสเมสุ สณฺฐิโตฯ

๓๔.

ปุพฺพตฺถ, สเมสุ เจ ค,ชา-, ‘ปจฺจวุตฺติรุทิตาติ สณฺฐิตาฯ

๓๕.

สมาสมาตฺราทินํ สมา, สํยุตา ภวติ ตํ ปวตฺตกํ

๓๖.

อสฺส สา สม กตาปรนฺติกา

๓๗.

ตทญฺญชา จารุหาสินี

เวตาลียชาติโยฯ

 

๓๘.

ทฺวิก วิหต วสุ ลหุ อจลธิติ ริหฯ

๓๙.

มตฺตาสมกํ นวโม ลฺคนฺเตฯ

๔๐.

โช นฺลาถวาณฺณวา วิสิโลโก

๔๑.

ตทฺวยโต วานวาสิกาขฺยาฯ

๔๒.

ปญฺจ,ฏฺฐ,นวสุ ยทิ โล จิตฺรา

๔๓.

,ลฺยาฏฺฐหิ เจสา วุปจิตฺรา

๔๔.

มตีต ลกฺขณ วิเสส ยุตํ, (จิตฺรา)

มตฺตา สมาทิ ปาทาภิหิตํ; (วิสิโลก)

อนิยต วุตฺต ปริมาณ สหิตํ, (วานวาสิกา)

ปถิตํ ชเนสุ ปาทากุลกํ (วิสิโลก)

มตฺตาสมก ชาติโยฯ

 

๔๕.

วินา วณฺเณหิ มตฺตา คา, วินา วณฺณา ครูหิ ตุ;

วินา ลหูหิ ครโว, ทเล ปถฺยาทิโน มตาฯ

 

อิติ วุตฺโตทเย ฉนฺทสิ มตฺตาวุตฺตินิทฺเทโส นาม

 

ทุติโย ปริจฺเฉโทฯ

 


. สมวุตฺตินิทฺเทส-ตติยปริจฺเฉท

 

๔๖. ตฺยาเจ ตนุมชฺฌา

คายตฺตีฯ

 

๔๗. กุมาร ลลิตา ชฺสฺคาฯ

อุณฺหิกาฯ

 

๔๘. จิตฺรปทา ยทิ ภา คาฯ

๔๙. โม โม โค โค วิชฺชุมฺมาลา

๕๐. ภา ต, , คา มาณวกํ

๕๑. คฺลา สมานิกา,ชา จฯ

๕๒. ปมาณิกา, รา ล, คาฯ

อนุฏฺฐุภาฯ

 

๕๓. รา น,สา ยทิ หลมุขี

๕๔. ภุชค สุสุ สฏา นา โมฯ

พฺรหตีฯ

๕๕. มฺสาชฺคา สุทฺธวิราชิตํ มตํฯ

๕๖. มฺนา โย โค ยทิ ปณโว ขฺยาโตฯ

๕๗. มฺภา ส,คยุตฺตา รุมฺมวตี สาฯ

๕๘. เญยฺยา มตฺตา, , , คยุตฺตาฯ

๕๙. จมฺปกมาลา เจ ภ, , สา โค

๖๐. , , , เคหิ สา มโนรมา

๖๑. อุพฺภาสกํ ตํ เจ โต ม, รา ลฺจฯ

๖๒. โต ชา ครุนามุปฏฺฐิตา

ปนฺติฯ

 

๖๓. อินฺทาทิกา ตา วชิรา, คา โคฯ

๖๔. อุปาทิกา สาว ช,ตา ช,คา โคฯ

๖๕. อนนฺตโรทีริต ลกฺขณา เจ, (อุเปนฺทวชิร)

ปาทา วิมิสฺสา อุปชาติโย ตาฯ (อินฺทวชิร)

เอวํ กิลญฺญาสุปิ มิสฺสิตาสุ, (อินฺทวชิร)

วทนฺติ ชาติสฺวิทเมว นามํฯ (อุเปนฺทวชิร)

๖๖. , , , , คา คทิตา สุมุขี

๖๗. โทธก มิจฺฉติ เจ ภ,,ภา คาฯ

๖๘. เวท,สฺเสหิ,มฺตา ตฺคคา,สาลินี สาฯ

๖๙. วาโตมฺมี สา, ยติ สา มฺภา ต, คา โคฯ

๗๐. ภา ต, , คา โคสุ, รส สิรี สาฯ

๗๑. โร น, รา อิห รโถทฺธตา, คาฯ

๗๒. สฺวาคเตติ ร, , ภา ครุกา ทฺเวฯ

๗๓. ,,,ลหุ,ครูหิ ภทฺทิกา

ติฏฺฐุภาฯ

 

๗๔. วทนฺติ วํสฏฺฐมิทํ ช, ตา ช, ราฯ

๗๕. สา อินฺทวํสา ขลุ ยตฺถ ตา ช,ราฯ

๗๖. อิธ โตฏก มมฺพุธิ,เสหิ มิตํฯ

๗๗. ทุตวิลมฺพิต มาห น, ภา ภ,ราฯ

๗๘. วสุ ยุค วิรตี นา,มฺยาปุโฏยํฯ

๗๙. , , สหิตา นฺยากุสุมวิจิตฺตา

๘๐. ภุชงฺคปฺปยาตํ ภเว เวท, เยหิฯ

๘๑. , , , เรหิ ภวติปฺปิยํวทา

๘๒. วุตฺตา สุธีหิ ลลิตา, ภา ช, ราฯ

๘๓. ปมิตกฺขรา, , ,เสหุทิตาฯ

๘๔. ,,,,สหิตาภิหิตุชฺชลา

๘๕. ปญฺจสฺสจฺฉินฺนา, เวสฺสเทวี,มา ยาฯ

๘๖. ภวติ หิ ตามรสํ, , ชา โยฯ

๘๗. ‘กมลาติ เญยฺยา ส,,เสหิ โย เจฯ

ชคตีฯ

 

๘๘. มฺนา ชฺรา โค, ติทสยติปฺปหสฺสิณี สาฯ

๘๙. จตุ,คฺคเห,หิรุจิรา, ,ภา สฺช,คาฯ

อติชคตีฯ

๙๐. ,,,,ลหุ,คา,สเรหิปราชิตา

๙๑. ,,,,,คิติ,ปฺปหรณกลิกา

๙๒. วุตฺตา วสนฺตติลกา,,ชา ช,คา โคฯ

สกฺกรีฯ

๙๓. ทฺวิหต หย ลหุ รถ คิติ สสิกลา

๙๔. วสุ,หย,ยติ ริ,มณิคุณนิกโร

๙๕. ,,,,,ยุตายํ,มาลินี โภคิสีหิฯ

๙๖. ภวติ น,ชา,,ชา รสหิตา ปภทฺทกํ

อติสกฺกรีฯ

๙๗. ,,,,รา สทา ภวติ วาณินี, ยุตฺตาฯ

อฏฺฐิฯ

๙๘. , มา โน โส ภลฺคา, รส, หรวิรามา สิขรณี

๙๙. รส, ยุคิ, สิโต, โน โส มฺรา สฺลา, คฺยทา หริณี ตทาฯ

๑๐๐. มนฺทกฺกนฺตา, ,,,,,คา, โค ยุคุ,ตฺว,สฺสเกหิฯ

อจฺจฏฺฐิฯ

๑๐๑. โม โต โน โย ยา, กุสุมิตลตา, เวลฺลิตากฺขุ,ตฺวิ,สีหิฯ

ธุติฯ

๑๐๒. รสุ,ตฺว,สฺเสหิ ยฺมา, ,,,,ครู, เมฆวิปฺผุชฺชิตา สาฯ

๑๐๓. อกฺกสฺเสหิ ยติ มฺส,ชาส,,,คา, สทฺทูลวิกฺกีฬิตํ

อติธุติฯ

๑๐๔. วุตฺต มีทิสํ ตุ นามโต ร,ชา ร,ชา ร,ชา ครู,ลหู จฯ

กติฯ

 

๑๐๕. มฺรา ภฺนา โย โยตฺร เยน,ตฺติ,มุนิ, ยติยุตา, สนฺธรา กิตฺติตายํฯ

ปกติฯ

 

๑๐๖. โอ น,,นา ร,นา จ ถ ครู ทส,กฺก,วิรมญฺหิ ภทฺทกมิทํฯ

อากติฯ

 

อิติ วุตฺโตทเย ฉนฺทสิ สมวุตฺตินิทฺเทโส นาม

 

ตติโย ปริจฺเฉโทฯ

 


. อฑฺฒสมวุตฺตินิทฺเทส-จตุตฺถปริจฺเฉท

 

๑๐๗.

วิสเม ยทิ สา ส,,คา สเม,

,ตฺตยโต ครุกา วุปจิตฺตํ

๑๐๘.

,ตฺตยโต ยทิ คา ทุตมชฺฌา

ยทิ ปุนเรว ภวนฺติ น, ชา ชฺยาฯ

๑๐๙.

ยทิ ส,ตฺติตยํ ครุยุตฺตํ,

เวควตี ยทิ ภ,ตฺติตยา คาฯ

๑๑๐.

โต โช วิสเม รโต ครู เจ;

สฺมา ชฺคา ภทฺทวิราช เมตฺถ โค เจฯ

๑๑๑.

วิสเม ส, ชา ส,ครุ,ยุตฺตา;

เกตุมตี สเม ภ,,,คา โคฯ

๑๑๒.

อาขฺยานกี ตา วิสเม ช, คา โคฯ (อินฺทวชิร)

,ตา ช,คา โค ตุ สเมถ ปาเทฯ (อุเปนฺทวชิร)

๑๑๓.

,ตา ช,คา โค วิสเม สเม ตุ; (อุเปนฺทวชิร)

ตา โช ค,คา เจ วิปรีตปุพฺพา (อินฺทวชิร)

๑๑๔.

,,โต ส,,คา วิสเม สเม;

,,,รา ภวเต หริณปฺลุตา

๑๑๕.

ยทิ น,,,,คา น,ชา ช,รา,

ยทิ จ ตทาปรวตฺต มิจฺฉติฯ

๑๑๖.

วิสม มุปคตา น,นา ร,ยา เจ;

,,,,คา สมเก จ ปุปฺผิตคฺคา

ทฺวยํ มิทํ เวตาลียปฺปเภโทฯ

 

๑๑๗.

สา ยวาทิกา มตี,ชา ร,ชา ตฺว,

สเม สเม ช,รา ช,รา ครู ภเวยฺยุํฯ

อิติ วุตฺโตทเย ฉนฺทสิ อฑฺฒสมวุตฺตินิทฺเทโส นาม

 

จตุตฺโถ ปริจฺเฉโทฯ


 

. วิสมวุตฺตินิทฺเทส-ปญฺจมปริจฺเฉท

 

๑๑๘. ฏฺฐกฺขเรสุ ปาเทสุ, สฺนาทิมฺหา โยณฺณวา วตฺตํ

๑๑๙. สเมสุ สินฺธุโต เชน, ปถฺยาวตฺตํ ปกิตฺติตํฯ

๑๒๐. โอเชสุ เชน สินฺธุโต, เมว วีปรีตาทิฯ

๑๒๑. ,กาโร เจ ชลธิโต, จปลาวตฺตมิจฺเจตํฯ

๑๒๒. สเม โล สตฺตโม ยสฺสา, วิปุลา ปิงฺคลสฺส สาฯ

๑๒๓. เสตวสฺสาขิเลสุปิฯ

๑๒๔. เภนณฺณวา พฺพิปุลา

๑๒๕. เอวญฺญา โร จตุตฺถาฯ

๑๒๖. โนณฺณวา เจ นวิปุลา

๑๒๗. โตณฺณวา ตถาญฺญา สิยาฯ

วตฺตปฺปเภโทฯ

 

๑๒๘.

นทิสฺสเตตฺถ ยํ ฉนฺทํ, ปโยเค ทิสฺสเต ยทิ;

วิสมกฺขรปาทํ ตํ, คาถา สามญฺญนามโตฯ

 

อิติ วุตฺโตทเย ฉนฺทสิ วิสมวุตฺติ นิทฺเทโส นาม

 

ปญฺจโม ปริจฺเฉโทฯ

 

 


. ฉปฺปจฺจยวิภาค-ฉฏฺฐปริจฺเฉท

 

ปตฺถารนย

๑๒๙.

ปตฺถาเร สพฺพเค ปาเท, ปุพฺพคาโธ ลฺปเร สมา;

ปุพฺเพ ครุ เต จ มิเม, กตฺตพฺพา ยาว สพฺพลาฯ

นฏฺฐนย

๑๓๐.

นฏฺฐสฺส โย ภเวยฺยงฺโก, ตสฺมึ โลทฺธิกเต สเม;

วิสเม ตฺเวกสหิเต, ภเวยฺยทฺธิกเต ครุฯ

อุทฺทิฏฺฐนย

๑๓๑.

เอกาทินุกฺกเมนงฺเก, ปุพฺพาโธ ทฺวิคุเณ ลิเข;

มิสฺสเกหิ ลหุฏฺเฐหิ, เสเกหุทฺทิฏฺฐกํ ภเวฯ

สพฺพคลกฺริยนย

๑๓๒.

วุตฺตกฺขร สมา สงฺขฺยา, ลิกฺขฺย เสโกปรูปริ;

เอเกกหีน เมกาทิ, นุฏฺฐาเน สพฺพคาทิกํฯ

วุตฺตสงฺขฺยานย

๑๓๓.

ครุกฺริยางฺก สนฺโทเห, ภเว สงฺขฺยา วิมิสฺสิเต;

อุทฺทิฏฺฐงฺก สมาหาโร, เสโก เวมํ สมานเยฯ

วุตฺตอทฺธานย

๑๓๔.

สงฺขฺเยว ทฺวิคุเณกูนา, วิตฺถารายามสมฺภวา;

วุตฺตสฺสทฺธนฺตรานญฺจ, ครุลานญฺจ องฺคุลํฯ

 

อิติ วุตฺโตทเย ฉนฺทสิ ฉปฺปจฺจยวิภาโค นาม

 

ฉฏฺโฐ ปริจฺเฉโทฯ

 

 

นิคมน

 

๑๓๕.

เสลนฺตรายตน วาสิก สีลตฺเถร-,

ปาโท ครุ คฺคุณครุ ชฺชยตํ มเมโส;

ยสฺส ปฺปภาวมวลมฺพ มเยทิโสปิ,

สมฺปาทิโตภิมต สิทฺธิธิกโร ปรตฺโถฯ

๑๓๖.

ปรตฺถสมฺปาทนโต, ปุญฺเญนาธิคเตนหํ;

ปรตฺถสมฺปาทนโก, ภเวยฺยํ ชาติชาติยํฯ

๑๓๗.

อวโลกิตมตฺเตน, ยถา ฉปฺปจฺจยา มยา;

สาธิตา สาธยนฺเต, มิจฺฉิตตฺถมฺปิ ปาณิโนติฯ

 

อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิตฺเถเรน วิรจิตํ

 

วุตฺโตทยปฺปกรณํ ปรินิฏฺฐิตํฯ