๓. สามญฺญกณฺฑ
๓.๑. วิเสสฺยาธีนวคฺค
๖๙๑.
วิเสสฺยาธีน สํกิณฺณา-, เนกตฺเถหฺยพฺยเยหิ จ;
สา’งฺโค’ปางฺเคหิ กถฺยนฺเต, กณฺเฑ วคฺคา อิหกฺกมาฯ
๖๙๒.
คุณทพฺพกฺริยาสทฺทา, สิยุํ สพฺเพ วิเสสนา;
วิเสสฺยาธีนภาเวน, วิเสสฺยสมลิงฺคิโนฯ
๖๙๓.
โสภนํ รุจิรํ สาธุ, มนุญฺญํ จารุ สุนฺทรํ;
วคฺคุ มโนรมํ กนฺตํ, หารี มญฺชุ จ เปสลํฯ
๖๙๔.
ภทฺทํ วามญฺจ กลฺยาณํ, มนาปํ ลทฺธกํ สุภํ;
อุตฺตโม ปวโร เชฏฺโฐ, ปมุขา’นุตฺตโร วโรฯ
๖๙๕.
มุขฺโย ปธานํ ปาโมกฺโข, ปร มคฺคญฺญ มุตฺตรํ;
ปณีตํ ปรมํ เสยฺโย, คามณี เสฏฺฐ สตฺตมาฯ
๖๙๖.
วิสิฏฺฐา’ริย นาเค’โก-, สภคฺคา โมกฺข ปุงฺควา;
สีห กุญฺชร สทฺทูลา-, ที ตุ สมาสคา ปุเมฯ
๖๙๗.
จิตฺต’กฺขิ ปีติชนน-, มพฺยาเสก มเสจนํ;
อิฏฐํ ตุ สุภคํ หชฺชํ, ทยิตํ วลฺลภํ ปิยํฯ
๖๙๘.
ตุจฺฉญฺจ ริตฺตกํ สุญฺญํ, อถา’สารญฺจ เผคฺคุ จ;
เมชฺฌํ ปูตํ ปวิตฺโตถ, อวิรทฺโธ อปณฺณโกฯ
๖๙๙.
อุกฺกฏฺโฐ จ ปกฏโฐถ, นิหีโน หีน ลามกา;
ปติกิฏฐํ นิกิฏฐญฺจ, อิตฺตรา’วชฺช กุจฺฉิตาฯ
๗๐๐.
อธโม’มกคารยฺหา, มลีโน ตุ มลีมโส;
พฺรหา มหนฺตํ วิปุลํ, วิสาลํ ปุถุลํ ปุถุฯ
๗๐๑.
ครุ’รุ วิตฺถิณฺณมโถ, ปีนํ ถูลญฺจ ปีวรํ;
ถุลฺลญฺจ วฐรญฺจาถ, อาจิตํ นิจิตํ ภเวฯ
๗๐๒.
สพฺพํ สมตฺต มขิลํ, นิขิลํ สกลํ ตถา;
นิสฺเสสํ กสิณา’เสสํ, สมคฺคญฺจ อนูนกํฯ
๗๐๓.
ภูริ ปหุตํ ปจุรํ, ภิยฺโย สมฺพหุลํ พหุ;
เยภุยฺยํ พหุลํ จาถ, พาหิรํ ปริพาหิรํฯ
๗๐๔.
ปโรสตาที เต เยสํ, ปรํ มตฺตํ สตาทิโต;
ปริตฺตํ สุขุมํ ขุทฺทํ, โถกมปฺปํ กิสํ ตนุฯ
๗๐๕.
จุลฺลํ มตฺเต’ตฺถิยํ เลส-, ลวา’ณุหิ กโณ ปุเม;
สมีปํ นิกฏา’สนฺโน, ปกฏฺฐา’ภฺยาส สนฺติกํฯ
๗๐๖.
อวิทูรญฺจ สามนฺตํ, สนฺนิกฏฺฐ มุปนฺติกํ;
สกาสํ อนฺติกํ ญตฺตํ, ทูรํ ตุ วิปฺปกฏฺฐกํฯ
๗๐๗.
นิรนฺตรํ ฆนํ สนฺทํ, วิรฬํ เปลวํ ตนุ;
อถายตํ ทีฆมโถ, นิตฺตลํ วฏฺฏ วฏฏุลํฯ
๗๐๘.
อุจฺโจ ตุ อุนฺนโต ตุงฺโค, อุทคฺโค เจว อุจฺฉิโต;
นีโจ รสฺโส วามโนถ, อชิมฺโห ปคุโณ อุชุฯ
๗๐๙.
อฬารํ เวลฺลิตํ วงฺกํ, กุฏิลํ ชิมฺห กุญฺจิตํ;
ธุโว จ สสฺสโต นิจฺโจ, สทาตน สนนฺตนาฯ
๗๑๐.
กูฏฏฺโฐ ตฺเว’กรูเปน, กาลพฺยาปี ปกาสิโตฯ
ลหุ สลฺลหุกํ จาถ, สงฺขฺยาตํ คณิตํ มิตํฯ
๗๑๑.
ติณฺหํ ตุ ติขิณํ ติพฺพํ, จณฺฑํ อุคฺคํ ขรํ ภเว;
ชงฺคมญฺจ จรญฺเจว, ตสํ เญยฺยํ จราจรํฯ
๗๑๒.
กมฺปนํ จลนํ จาถ, อติริตฺโต ตถา’ธิโก;
ถาวโร ชงฺคมา อญฺโญ, โลลํ ตุ จญฺจลํ จลํฯ
๗๑๓.
ตรลญฺจ ปุราโณ ตุ, ปุราตน สนนฺตนา;
จิรนฺตโน ถ ปจฺจคฺโฆ, นูตโน’ภินโว นโวฯ
๗๑๔.
กุรูรํ กฐินํ ทฬฺหํ, นิฏฺฐุรํ กกฺขฬํ ภเว;
อนิตฺถฺยนฺโต ปริยนฺโต, ปนฺโต จ ปจฺฉิม’นฺติมาฯ
๗๑๕.
ชิฆญฺญํ จริมํ ปุพฺพํ, ตฺว’คฺคํ ปฐมมาทิ โส;
ปติรูโปนุจฺฉวิกํ, อถ โมฆํ นิรตฺถกํฯ
๗๑๖.
พฺยตฺตํ ปุฏญฺจ มุทุ ตุ, สุกุมารญฺจ โกมลํ;
ปจฺจกฺขํ อินฺทฺริยคฺคยฺหํ, อปจฺจกฺขํ อตินฺทฺริยํฯ
๗๑๗.
อิตรา’ญฺญตโร เอโก, อญฺโญ พหุวิโธ ตุ จ;
นานารูโป จ วิวิโธ, อพาธํ ตุ นิรคฺคลํฯ
๗๑๘.
อเถ’กากี จ เอกจฺโจ, เอโก จ เอกโก สมา;
สาธารณญฺจ สามญฺญํ, สมฺพาโธ ตุ จ สํกฏํฯ
๗๑๙.
วามํ กเฬวรํ สพฺยํ, อปสพฺยํ ตุ ทกฺขิณํ;
ปฏิกูลํ ตฺว’ปสพฺยํ, คหนํ กลิลํ สมาฯ
๗๒๐.
อุจฺจาวจํ พหุเภทํ, สํกิณฺณา’ กิณฺณ สํกุลา;
กตหตฺโถ จ กุสโล, ปวีณา’ภิญฺญ สิกฺขิตาฯ
๗๒๑.
นิปุโณ จ ปฏุ เฉโก, จาตุโร ทกฺข เปสลา;
พาโล ทตฺตุ ชโล มูฬฺโห, มนฺโทวิญฺญู จ พาลิโสฯ
๗๒๒.
ปุญฺญวา สุกตี ธญฺโญ, มหุสฺสาโห มหาธิติ;
มหาตณฺโห มหิจฺโฉ ถ, หทยี หทยาลุ จฯ
๗๒๓.
สุมโน หฏฺฐจิตฺโต ถ, ทุมฺมโน วิมโน ปฺยถ;
วทานิโย วทญฺญู จ, ทานโสณฺโฑ พหุปฺปโทฯ
๗๒๔.
ขฺยาโต ปตีโต ปญฺญาโต- ภิญฺญาโต ปถิโต สุโต;
วิสฺสุโต วิทิโต เจว, ปสิทฺโธ ปากโฏ ภเวฯ
๗๒๕.
อิสฺสโร นายโก สามี, ปตี’สา’ธิปตี ปภู;
อยฺยา’ธิปา’ธิภู เนตา, อิพฺโภ ตฺว’ฑฺโฒ ตถา ธนีฯ
๗๒๖.
ทานารโห ทกฺขิเณยฺโย, สินิทฺโธ ตุ จ วจฺฉโล;
ปริกฺขโก การณิโก, อาสตฺโต ตุ จ ตปฺปโรฯ
๗๒๗.
การุณิโก ทยาลุปิ, สูรโต อุสฺสุโก ตุ จ;
อิฏฺฐตฺเถ อุยฺยุโต จาถ, ทีฆสุตฺโต จิรกฺริโยฯ
๗๒๘.
ปราธีโน ปรายตฺโต, อายตฺโต ตุ จ สนฺตโก;
ปริคฺคโห อธีโน จ, สจฺฉนฺโท ตุ จ เสรินิฯ
๗๒๙.
อนิสมฺมการี ชมฺโม, อติตณฺโห ตุ โลลุโป;
คิทฺโธ ตุ ลุทฺโธ โลโล ถ, กุณฺโฐ มนฺโท กฺริยาสุ หิฯ
๗๓๐.
กามยิตา ตุ กมิตา, กามโน กามิ กามุโก;
โสณฺโฑ มตฺโต วิเธยฺโย ตุ, อสฺสโว สุพฺพโจ สมาฯ
๗๓๑.
ปคพฺโภ ปฏิภายุตฺโต, ภีสีโล ภีรุ ภีรุโก;
อธีโร กาตโร จาถ, หิสาสีโล จ ฆาตุโกฯ (อวีโร)
๗๓๒.
โกธโน โรสโน โกปี, จณฺโฑ ตฺวจฺจนฺตโกธโน;
สหโน ขมโน ขนฺตา, ติติกฺขวา จ ขนฺติมาฯ
๗๓๓.
สทฺธายุตฺโต ตุ สทฺธาลุ, ธชวา ตุ ธชาลุ จ;
นิทฺทาลุ นิทฺทาสีโล ถ, ภสฺสโร ภาสุโร ภเวฯ
๗๓๔.
นคฺโค ทิคมฺพโร’วตฺโถ, ฆสฺมโร ตุ จ ภกฺขโก;
เอฬมูโค ตุ วตฺตุญฺจ, โสตุํ จา’กุสโล ภเวฯ
๗๓๕.
มุขโร ทุมฺมุขา’พทฺธ-, มุขา จาปฺปิยวาทินิ;
วาจาโล พหุคารยฺห-, วเจ วตฺตา ตุ โส วโทฯ
๗๓๖.
นิโช สโก อตฺตนิโย, วิมฺหโย’จฺฉริยพฺภุโต;
วิหตฺโถ พฺยากุโล จาถ, อาตตายี วธุทฺยโตฯ
๗๓๗.
สีสจฺเฉชฺชมฺหิ วชฺโฌ ถ, นิกโต จ สโฐ’นุชุ;
สูจโก ปิสุโณ กณฺเณ, ชโป ธุตฺโต ตุ วญฺจโกฯ
๗๓๘.
อนิสมฺม หิ โย กิจฺจํ, ปุริโส วธพนฺธนาทิ มาจรติ;
อวินิจฺฉิตการิตฺตา, โส ขลุ จปโลติ วิญฺเญยฺโยฯ
๗๓๙.
ขุทฺโท กทริโย ถทฺธ-, มจฺฉรี กปโณ ปฺยถ;
อกิญฺจโน ทลิทฺโท จ, ทีโน นิทฺธน ทุคฺคตาฯ
๗๔๐.
อสมฺภาวิตสมฺปตฺตํ, กากตาลิย มุจฺจเต;
อถ ยาจนโก อตฺถี, ยาจโก จ วนิพฺพโกฯ
๗๔๑.
อณฺฑชา ปกฺขิสปฺปาที, นราที ตุ ชลาพุชา;
เสทชา กิมิฑํสาที, เทวาที ตฺโว’ ปปาติกาฯ
๗๔๒.
ชณฺณุตคฺโฆ ชณฺณุมตฺโต, กปฺโป ตุ กิญฺจิทูนเก;
อนฺตคฺคตํ ภุ ปริยา-, ปนฺน มนฺโตคโธ’คธาฯ
๗๔๓.
ราธิโต สาธิโต จาถ, นิปฺปกฺกํ กุถิตํ ภเว;
อาปนฺโน ตฺวา’ปทปฺปตฺโต, วิวโส ตฺววโส ภเวฯ
๗๔๔.
นุณฺโณ นุตฺตา’ตฺต, ขิตฺตา เจ’, ริตา วิทฺธา ถ กมฺปิโต;
ธูโต อาธูต จลิตา, นิสิตํ ตุ จ เตชิตํฯ
๗๔๕.
ปตฺตพฺพํ คมฺม มาปชฺชํ, ปกฺกํ ปริณตํ สมาฯ
เวฐิตํ ตุ วลยิตํ, รุทฺธํ สํวุต มาวุตํฯ
๗๔๖.
ปริกฺขิตฺตญฺจ นิวุตํ, วิสฏํ วิตฺถตํ ตตํ;
ลิตฺโต ตุ ทิทฺโธ คูฬฺโห ตุ, คุตฺโต ปุฏฺโฐ ตุ โปสิโตฯ
๗๔๗.
ลชฺชิโต หีฬิโต จาถ, สนิตํ ธนิตํ ปฺยถ; (หิฬิโต)
สนฺทานิโต สิโต พทฺโธ, กีลิโต สํยโต ภเวฯ
๗๔๘.
สิทฺเธ นิปฺผนฺน นิพฺพตฺตา, ทาริเต ภินฺน เภทิตา;
ฉนฺโน ตุ ฉาทิเต จาถ, วิทฺเธ ฉิทฺทิต เวธิตาฯ
๗๔๙.
อาหโฏ อาภตา’นีตา, ทนฺโต ตุ ทมิโต สิยา;
สนฺโต ตุ สมิโต เจว, ปุณฺโณ ตุ ปูริโต ภเวฯ
๗๕๐.
อปจายิโต มหิโต, ปูชิตา’รหิโต’จฺจิโต;
มานิโต จา’ปจิโต จ, ตจฺฉิตํ ตุ ตนูกเตฯ
๗๕๑.
สนฺตตฺโต ธูปิโต โจป-, จริโต ตุ อุปาสิโต;
ภฏฐํ ตุ คลิตํ ปนฺนํ, จุตญฺจ ธํสิตํ ภเวฯ
๗๕๒.
ปีโต ปมุทิโต หฏฺโฐ, มตฺโต ตุฏฺโฐ ถ กนฺติโต;
สญฺฉินฺโน ลูน ทาตา ถ, ปสตฺโถ วณฺณิโต ถุโตฯ
๗๕๓.
ตินฺโต’ลฺล’ทฺท กิลินฺโน’นฺนา, มคฺคิตํ ปริเยสิตํ;
อนฺเวสิตํ คเวสิตํ, ลทฺธํ ตุ ปตฺต มุจฺจเตฯ
๗๕๔.
รกฺขิตํ โคปิตํ คุตฺตํ, ตาตํ โคปายิตา’วิตา;
ปาลิตํ อถ โอสฺสฏฐํ, จตฺตํ หีนํ สมุชฺฌิตํฯ
๗๕๕.
ภาสิตํ ลปิตํ วุตฺตา-, ภิหิตา’ขฺยาต ชปฺปิตา;
อุทีริตญฺจ กถิตํ, คทิตํ ภณิโต’ทิตาฯ
๗๕๖.
อวญฺญาตา’วคณิตา, ปริภูตา’วมานิตา; (อวญฺญิตาวคณิตา)
ชิฆจฺฉิโต ตุ ขุทิโต, ฉาโต เจว พุภุกฺขิโตฯ
๗๕๗.
พุทฺธํ ญาตํ ปฏิปนฺนํ, วิทิตา’วคตํ มตํ;
คิลิโต ขาทิโต ภุตฺโต, ภกฺขิโต’ชฺโฌหฏา’สิตาฯ
อิติ วิเสสฺยาธีนวคฺโคฯ