๒.๓. นรวคฺค
๒๒๗.
มนุสฺโส มานุโส มจฺโจ, มานโว มนุโช นโร;
โปโส ปุมา จ ปุริโส, โปริโส ปฺยถ ปณฺฑิโตฯ
๒๒๘.
พุโธ วิทฺวา วิภาวี จ, สนฺโต สปฺปญฺญ โกวิทา;
ธีมา สุธี กวิ พฺยตฺโต, วิจกฺขโณ วิสารโทฯ
๒๒๙.
เมธาวี มติมา ปญฺโญ, วิญฺญู จ วิทูโร วิทู;
ธีโร วิปสฺสี โทสญฺญู, พุทฺโธ จ ทพฺพ วิทฺทสุฯ
๒๓๐.
อิตฺถี สีมนฺตินี นารี, ถี วธู วนิตา, งฺคนา;
ปมทา สุนฺทรี กนฺตา, รมณี ทยิตา, พลาฯ
๒๓๑.
มาตุคาโม จ มหิลา, ลลนา ภีรุ กามินี;
กุมาริกา ตุ กญฺญา ถ, ยุวตี ตรุณี ภเวฯ
๒๓๒.
มเหสี สาภิเสกาญฺญา, โภคินี ราชนาริโย;
ธวตฺถินี ตุ สงฺเกตํ, ยาติ ยา สา, ภิสาริกาฯ
๒๓๓.
คณิกา เวสิยา วณฺณ, ทาสี นครโสภินี;
รูปูปชีวินี เวสี, กุลฏา ตุ จ พนฺธกีฯ
๒๓๔.
วราโรโห, ตฺตมา มตฺต, กาสินี วรวณฺณินี;
ปติพฺพตา ตฺวปิ สตี, กุลิตฺถี กุลปาลิกาฯ
๒๓๕.
วิธวา ปติสุญฺญา ถ, ปติมฺพรา สโมฺพรา;
วิชาตา ตุ ปสูตา จ, ชาตาปจฺจา ปสูติกาฯ
๒๓๖.
ทูตี สญฺจาริกา ทาสี, ตุ เจฏี กุฏธาริกา;
วารุณี, กฺขณิกา ตุลฺยา, ขตฺติยานี ตุ ขตฺติยาฯ
๒๓๗.
ทาโร ชายา กลตฺตํ จ, ฆรณี ภริยา ปิยา,
ปชาปตี จ ทุติยา, สา ปาทปริจาริกาฯ
๒๓๘.
สขี ตฺวา’ลี วโสฺสา ถ, ชารี เจวา’ติจารินี;
ปุเม ตู’ตุ รโช ปุปฺผํ, อุตุนี ตุ รชสฺสลาฯ
๒๓๙.
ปุปฺผวตี ครุคพฺภา, ปนฺนสตฺตา จ คพฺภินี;
คพฺภาสโย ชลาพุปิ, กลลํ ปุนฺนปุํสเกฯ
๒๔๐.
ธโว ตุ สามิโก ภตฺตา, กนฺโต ปติ วโร ปิโย;
อโถ ปปติ ชาโร ถา, ปจฺจํ ปุตฺโต’ตฺรโช สุโตฯ
๒๔๑.
ตนุโช ตนโย สูนุ, ปุตฺตาที ธีตริ’ตฺถิยํ;
นาริยํ ทุหิตา ธีตา, สชาโต ตฺโว’รโส สุโตฯ
๒๔๒.
ชายาปตี ชนิปตี, ชโมฺปตี ตุ ทมฺปตี;
อถ วสฺสวโร วุตฺโต, ปณฺฑโก จ นปุํสกํฯ
๒๔๓.
พนฺธโว พนฺธุ สชโน, สโคตฺโต ญาติ ญาตโก;
สาโลหิโต สปิณฺโฑ จ, ตาโต ตุ ชนโก ปิตาฯ
๒๔๔.
อมฺม, มฺพา ชนนี มาตา, ชเนตฺติ ชนิกา ภเว;
อุปมาตา ตุ ธาติ’ตฺถี, สาโล ชายาย ภาติโกฯ
๒๔๕.
นนนฺทา สามิภคินี, มาตามหี ตุ อยฺยิกา;
มาตุโล มาตุภาตา,สฺส, มาตุลานี ปชาปติฯ
๒๔๖.
ชายาปตีนํ ชนนี, สสฺสุ วุตฺตาถ ตปฺปิตา;
สสุโร ภาคิเนยฺโย ตุ, ปุตฺโต ภคินิยา ภเวฯ
๒๔๗.
นตฺตา วุตฺโต ปปุตฺโต ถ, สามิภาตา ตุ เทวโร;
ธีตุปติ ตุ ชามาตา, อยฺยโก ตุ ปิตามโหฯ
๒๔๘. มาตุจฺฉา มาตุภคินี, ปิตุจฺฉา ภคินี ปิตุ;
ปปิตามโห ปยฺยโก, สุณฺหา ตุ สุณิสา หุสาฯ
๒๔๙.
โสทริโย สคพฺโภ จ, โสทโร สหโช ปฺยถ;
มาตาปิตู เต ปิตโร, ปุตฺตา ตุ ปุตฺตธีตโรฯ
๒๕๐.
สสุรา สสฺสุสสุรา, ภาตุภคินี ภาตโร;
พาลตฺตํ พาลตา พาลฺยํ, โยพฺพญฺญํ ตุ จ โยพฺพนํฯ
๒๕๑.
สุกฺกา ตุ ปลิตํ เกสา, ทโย ถ ชรตา ชรา;
ปุถุโก ปิลฺลโก ฉาโป, กุมาโร พาล โปตกาฯ
๒๕๒.
อถุ’ ตฺตานสยุ’ตฺตาน, เสยฺยกา ถนโปปิ จ;
๒๕๓.
ตรุโณ จ วยฏฺโฐ จ, ทหโร จ ยุวา สุสุ;
มาณโวทารโกจาถ, สุกุมาโร สุเขธิโตฯ
๒๕๔.
มหลฺลโก จ วุทฺโธ จ, เถโร ชิณฺโณ จ ชิณฺณโก;
อคฺคโช ปุพฺพโช เชฏฺโฐ, กนิโย กนิฏโฐ นุโชฯ
๒๕๕.
วลิตฺตโจ ตุ วลิโน; ตีสุ’ตฺตานสยาทโย;
๒๕๖.
สีโส’ตฺตมงฺคานิ สิโร, มุทฺธา จ มตฺถโก ภเว;
เกโส ตุ กุนฺตโล วาโล, ตฺตมงฺครุห มุทฺธชาฯ
๒๕๗.
ธมฺมิลฺโล สงฺยตา เกสา, กากปกฺโข สิขณฺฑโก;
ปาโส หตฺโถ เกสจเย; ตาปสานํ ตหึ ชฏาฯ
๒๕๘.
ถิยํ เวณี ปเวณี จ; อโถ จูฬา สิขา สิยา;
สีมนฺโต ตุ มโต นาริ, เกสมชฺฌมฺหิ ปทฺธติฯ
๒๕๙.
โลมํ ตนุรุหํ โรมํ, ปมฺหํ ปขุม มกฺขิคํ;
มสฺสุ วุตฺตํ ปุมมุเข, ภู ตฺวิตฺถี ภมุโก ภมุฯ
๒๖๐.
พปฺโป เนตฺตชล’สฺสูนิ, เนตฺตตารา กนีนิกา;
วทนํ ตุ มุขํ ตุณฺฑอ, วตฺตํ ลปน มานนํฯ
๒๖๑.
ทฺวิโช ลปนโช ทนฺโต, ทสโน รทโน รโท;
ทาฐา ตุ ทนฺตเภทสฺมิ, อปางฺโค ตฺวกฺขิโกฏิสุฯ
๒๖๒.
ทนฺตาวรณ โมฏฺโฐ จา, ปฺยธโร ทสนจฺฉโท;
คณฺโฑ กโปโล หนฺวิตฺถี, จุพุกํ ตฺว’ ธรา อโธฯ
๒๖๓.
คโล จ กณฺโฐ คีวา จ, กนฺธรา จ สิโรธรา;
กมฺพุคีวา ตุ ยา คีวา, สุวณฺณาลิงฺคสนฺนิภา;
องฺกิตา ตีหิ เลขาหิ, กมฺพุคีวา ถวา มตาฯ
๒๖๔.
อํโส นิตฺถี ภุชสิโร, ขนฺโธ ตสฺสนฺธิ ชตฺตุ ตํ;
พาหุมูลํ ตุ กจฺโฉ, โธ, ตฺว’สฺส ปสฺส มนิตฺถิยํฯ
๒๖๕.
พาหุ ภุชาทฺวีสุ พาหา, หตฺโถ ตุ กร ปาณโย;
มณิพนฺโธ ปโกฏฺฐนฺโต, กปฺปโร ตุ กโปณฺยถฯ
๒๖๖.
มณิพนฺธ กนิฏฺฐานํ, ปาณิสฺส กรโภ,นฺตรํ;
กรสาขา, งฺคุลี ตา ตุ, ปญฺจ,งฺคุฏฺโฐ จ ตชฺชนี;
มชฺฌิมา นามิกา จาปิ, กนิฏฺฐา’ติ กมา สิยุํฯ
๒๖๗.
ปเทโส ตาลโคกณฺณา, วิทตฺถิ,ตฺถี กมา ตเต;
ตชฺชนฺยาทิยุเต’งฺคุฏฺเฐ, ปสโต ปาณิ กุญฺจิโตฯ
๒๖๘.
รตนํ กุกฺกุ หตฺโถ ถ, ปุเม กรปุโฏ,ญฺชลิ;
กรโช ตุ นโข นิตฺถี, ขฏโก มุฏฺฐิ จ ทฺวีสุฯ
๒๖๙.
พฺยาโม สหกรา พาหุ, เทฺว ปสฺสทฺวโวิตฺถตา;
อุทฺธนฺตต ภุชโปส, ปฺปมาเณ โปริสํ ติสุฯ
๒๗๐.
อุโร จ หทยํ จาถ, ถโน กุจ ปโยธรา;
จูจุกํ ตุ ถนคฺคสฺมิ, ปิฏฐอ ตุ ปิฏฐิ นาริยํฯ
๒๗๑.
มชฺโฌ’นิตฺถี วิลคฺโค จ, มชฺฌิมํ กุจฺฉิ ตุ ทฺวิสุ;
คหณีตฺถฺยุทรํ คพฺโภ, โกฏฺโฐนฺโต กุจฺฉิสมฺภเวฯ
๒๗๒.
ชฆนํ ตุ นิตมฺโพ จ, โสณี จ กฏิ นาริยํ;
องฺคชาตํ รหสฺสงฺคํ, วตฺถคุยฺหํ จ เมหนํฯ
๒๗๓.
นิมิตฺตํ จ วรงฺคํ จ, พีชํ จ ผลเมว จ;
ลิงฺคํ อณฺฑํ ตุ โกโส จ, โยนิ ตฺวิตฺถีปุเมภคํฯ
๒๗๔.
อสุจิ สมฺภโว สุกฺกํ, ปายุ ตุ ปุริเส คุทํ;
วา ปุเม คูถ กรีส, วจฺจานิ จ มลํ ฉกํฯ
๒๗๕.
อุจฺจาโร มีฬฺห มุกฺกาโร, ปสฺสาโว มุตฺต มุจฺจเต;
ปูติมุตฺตํ จ โคมุตฺเต, สฺสาทีนํ ฉกณํ มเลฯ
๒๗๖.
ทฺวีสฺวโธ นาภิยา วตฺถิ, อุจฺฉงฺค’งฺกา ตุ’โภ ปุเม;
อูรุ สตฺถิ ปุเม อูรุ, ปพฺพํ ตุ ชาณุ ชณฺณุ จฯ
๒๗๗.
โคปฺผโก ปาทคณฺฐิปิ, ปุเม ตุ ปณฺหิ ปาสณิ;
ปาทคฺคํ ปปโท ปาโท, ตุ ปโท จรณํ จ วาฯ
๒๗๘.
องฺคํตฺว’วยโว วุตฺโต, ผาสุลิกา ตุ ผาสุกา;
ปณฺฑเก อฏฺฐิ ธาตฺวิตฺถี, คลนฺตฏฐิ ตุ อกฺขโกฯ
๒๗๙.
กปฺปโร ตุ กปาลํ วา, กณฺฑรา ตุ มหาสิรา;
ปุเม นฺหารุ จิตฺถี สิรา, ธมนี ถ รสคฺคสาฯ
๒๘๐.
รสหรณฺยโถ มํส, มามิสํ ปิสิตํ ภเว;
ติลิงฺคิกํ ตุ วลฺลูร, มุตฺตตฺตํ อถ โลหิตํฯ
๒๘๑.
รุธิรํ โสณิตํ รตฺตํ, ลาลา เขโฬ เอลา ภเว;
ปุริเส มายุ ปิตฺตํ จ, เสมฺโห นิตฺถี สิเลสุโมฯ
๒๘๒.
วสา วิลีนเสฺนโห ถ, เมโท เจว วปา ภเว;
อากปฺโป เวโส เนปจฺฉอ, มณฺฑนํ ตุ ปสาธนํฯ
๒๘๓.
วิภูสนํ จาภรณํ, อลงฺกาโร ปิลนฺธนํ;
กิรีฏ มกุฏา’นิตฺถี, จูฬามณิ สิโรมณิฯ
๒๘๔.
สิโรเวฐน มุณฺหีสํ, กุณฺฑลํ กณฺณเวฐนํ;
กณฺณิกา กณฺณปูโร จ, สิยา กณฺณวิภูสนํฯ
๒๘๕.
กณฺฐภูสา ตุ คีเวยฺยํ, หาโร มุตฺตาวลิ’ตฺถิยํ;
นิยุโร วลโย นิตฺถี, กฏกํ ปริหารกํฯ
๒๘๖.
กงฺกณํ กรภูสา ถ, กิงฺกิณี ขุทฺทฆณฺฏิกา;
องฺคุลีโก มงฺคุลฺยา, ภรณํ, สากฺขรํ ตุ ตํฯ
๒๘๗.
มุทฺทิกา’งฺคุลิมุทฺทา ถ, รสนา เมขลา ภเว;
เกยูร มงฺคทญฺเจว, พาหุมูลวิภูสนํฯ
๒๘๘.
ปาทงฺคทํ ตุ มญฺชีโร, ปาทกฏก นูปุราฯ
๒๘๙.
อลงฺการปฺปเภทา ตุ, มุขผุลฺลํ ตโถ’ณฺณตํ;
อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมก, มิจฺเจวมาทโย สิยุํฯ
๒๙๐.
เจล มจฺฉาทนํ วตฺถํ, วาโส วสน มํสุกํ;
อมฺพรํ จ ปโฏ นิตฺถี, ทุสฺสํ โจโล จ สาฏโกฯ
๒๙๑.
โขมํ ทุกูลํ โกเสยฺยํ, ปตฺตุณฺณํ กมฺพโล จ วา;
สาณํ โกฏมฺพุรํ ภงฺค-, นฺตฺยาทิ วตฺถนฺตรํ มตํฯ
๒๙๒.
นิวาสน นฺตรียานฺย, นฺตรมนฺตรวาสโก;
ปาวาโร ตุ’ตฺตราสงฺโค, อุปสํพฺยาน มุตฺตรํฯ
๒๙๓.
อุตฺตรียมโถ วตฺถ-, มหตนฺติ มตํ นวํ ฯ
นนฺตกํ กปฺปโฏ ชิณฺณ, วสนํ ตุ ปฏจฺจรํฯ
๒๙๔.
กญฺจุโก วารวาณํ วา, ถ วตฺถาวยเว ทสา;
นาลิปฏฺโฏติ กถิโต, อุตฺตมงฺคมฺหิ กญฺจุโกฯ
๒๙๕.
อายาโม ทีฆตา โรโห, ปริณาโห วิสาลตาฯ
๒๙๖.
อรหทฺธโช จ กาสาย, กาสาวานิ จ จีวรํ;
มณฺฑลํ ตุ ตทงฺคานิ, วิวฏฺฏ กุสิอาทโยฯ
๒๙๗.
ผล,ตฺตจ, กิมิ, โรมา-, นฺเยตา วตฺถสฺส โยนิโย;
ผาลํ กปฺปาสิกํ ตีสุ, โขมาที ตุ ตจพฺภวาฯ
๒๙๘.
โกเสยฺยํ กิมิชํ โรม-, มยํ ตุ กมฺพลํ ภเว;
สมานตฺถา ชวนิกา, สา ติโรกรณี ปฺยถฯ
๒๙๙.
ปุนฺนปุํสก มุลฺโลจํ, วิตานํ ทฺวยมีริตํ;
นหานํ จ สินาเน โถ, พฺพฏฺฏนุ’มฺมชฺชนํ สมํฯ
๓๐๐.
วิเสสโก ตุ ติลโก, ตฺยูโภ นิตฺถี จ จิตฺตกํ;
จนฺทโน นิตฺถิยํ คนฺธ, สาโร มลยโช ปฺยถฯ
๓๐๑.
โคสีสํ เตลปณฺณิกํ, ปุเม วา หริจนฺทนํ;
ติลปณฺณี ตุ ปตฺตงฺค-, รญฺชนํ รตฺตจนฺทนํฯ
๓๐๒.
กาฬานุสารี กาฬิยํ, โลหํ ตฺวา’ครุ จา’คฬุ;
กาฬาครุ ตุ กาเฬ’สฺมิ, ตุรุกฺโข ตุ จ ปิณฺฑโกฯ
๓๐๓.
กตฺถูริกา มิคมโท, กุฏฐํ ตุ อชปาลกํ;
ลวงฺคํ เทวกุสุมํ, กสฺมีรชํ ตุ กุงฺกุมํฯ
๓๐๔.
โกฺขธูโป สชฺชุลโส, ตกฺโกลํ ตุ จ โกลกํ;
โกสผล มโถ ชาติ, โกสํ ชาติผลํ ภเวฯ
๓๐๕.
ฆนสาโร สิตพฺโภ จ, กปฺปูรํ ปุนฺนปุํสเก;
อลตฺตโก ยาวโก จ, ลาขา ชตุ นปุํสเกฯ
๓๐๖.
สิริวาโส ตุ สรล, ทฺทโว’ ญฺชนํ ตุ กชฺชลํ;
วาสจุณฺณํ วาสโยโค, วณฺณกํ ตุ วิเลปนํฯ
๓๐๗.
คนฺธมาลฺยาทิสงฺขาโร, โย ตํ วาสน มุจฺจเต;
มาลา มาลฺยํ ปุปฺผทาเม, ภาวิตํ วาสิตํ ติสุฯ
๓๐๘.
อุตฺตํโส เสขรา’ เวฬา, มุทฺธมาลฺเย วฏํสโก;
เสยฺยา จ สยนํ เสนํ, ปลฺลงฺโก ตุ จ มญฺจโกฯ
๓๐๙.
มญฺจาธาโร ปฏิปาโท, มญฺจงฺเค ตฺวฏนี ตฺถิยํฯ
๓๑๐.
กุฬีรปาโท อาหจฺจ, ปาโท เจว มสารโก;
จตฺตาโร พุนฺทิกาพทฺโธ, ติเม มญฺจนฺตรา สิยุํฯ
๓๑๑.
พิพฺโพหนํ โจ’ ปธานํ, ปีฐิกา ปีฐ มาสนํ;
โกจฺฉํ ตุ ภทฺทปีเฐ ถา, สนฺที ปีฐนฺตเร มตาฯ
๓๑๒.
มหนฺโต โกชโว ทีฆ-, โลมโก โคนโก มโต;
อุณฺณามยํ ตฺวตฺถรณํ, จิตฺตกํ วานจิตฺตกํฯ
๓๑๓.
ฆนปุปฺผํ ปฏลิกา, เสตํ ตุ ปฏิกา ปฺยถ;
ทฺวิทเสกทสานฺยุ’ ทฺท,โลมิ เอกนฺตโลมิโนฯ
๓๑๔.
ตเทว โสฬสิตฺถีนํ, นจฺจโยคฺคญฺหิ กุตฺตกํ;
สีหพฺยคฺฆาทิรูเปหิ, จิตฺตํ วิกติกา ภเวฯ
๓๑๕.
กฏฺฏิสฺสํ โกเสยฺยํ รตน, ปริสิพฺพิต มตฺถรณํ กมา;
โกสิโกฏฺฏิสฺสมยํ, โกสิโสุตฺเตน ปกตํ จฯ
๓๑๖.
ทีโป ปทีโป ปชฺโชโต, ปุเม ตฺวาทาส ทปฺปณา;
เคณฺฑุโก กณฺฑุโก ตาล, วณฺฏํ ตุ พีชนีตฺถิยํฯ
๓๑๗.
จงฺโกฏโก กรณฺโฑ จ, สมุคฺโค สมฺปุโฏ ภเว;
คามธมฺโม อสทฺธมฺโม, พฺยวาโย เมถุนํ รติฯ
๓๑๘.
วิวาโห ปโมา ปาณิ, คฺคโห ปริณโย ปฺยถ;
ติวคฺโค ธมฺม, กาม,ตฺถา, จตุวคฺโค สโมกฺขกาฯ
๓๑๙.
ขุชฺโช จ คณฺฑุโล รสฺส, วามนา ตุ ลกุณฺฑโก;
ปงฺคุโล ปีฐสปฺปี จ, ปงฺคุ ฉินฺนิริยาปโถฯ
๓๒๐.
ปกฺโข ขญฺโช ตุ โขณฺโฑ ถ, มูโค สุญฺญวโจ ภเว;
กุณี หตฺถาทิวงฺโก จ, วลิโร ตุ จ เกกโรฯ
๓๒๑.
นิกฺเกสสีโส ขลฺลาโฏ, มุณฺโฑ ตุ ภณฺฑุ มุณฺฑิโก;
กาโณ อกฺขีน เมเกน, สุญฺโญ อนฺโธ ทฺวเยน ถฯ
๓๒๒.
พธิโร สุติหีโน ถ, คิลาโน พฺยาธิตา’ตุรา;
อุมฺมาทวติ อุมฺมตฺโต, ขุชฺชาที วาจฺจลิงฺคิกาฯ
๓๒๓.
อาตงฺโก อามโย พฺยาธิ, คโท โรโค รุชาปิ จ;
เคลญฺญากลฺล มาพาโธ, โสโส ตุ จ ขโย สิยาฯ
๓๒๔.
ปีนโส นาสิกาโรโค, ฆาเน สิงฺฆานิกา สฺสโว;
เญยฺยํ ตฺว’รุ วโณ นิตฺถี, โผโฏ ตุ ปิฬกา ภเวฯ
๓๒๕.
ปุพฺโพ ปูโย ถ รตฺตาติ, สาโร ปกฺขนฺทิกา ปฺยถ;
อปมาโร อปสฺมาโร, ปาทโผโฏ วิปาทิกาฯ
๓๒๖.
วุฑฺฒิโรโค ตุ วาตณฺฑอ, สีปทํ ภารปาทตา;
กณฺฑู กณฺฑูติ กณฺฑูยา, ขชฺชุ กณฺฑูวนํ ปฺยถฯ
๓๒๗.
ปามํ วิตจฺฉิกา กจฺฉุ, โสโถ ตุ สโถู’ทิโต;
ทุนฺนามกํ จ อริสํ, ฉทฺทิกา วมถู’ทิโตฯ
๓๒๘.
ทวถุ ปริตาโป ถ, ติลโก ติลกาฬโก;
วิสูจิกา อิติ มหา, วิเรโก ถ ภคนฺทโล ฯ
๓๒๙.
เมโห ชโร กาส สาสา, กุฏฐํ สูลามยนฺตรา;
วุตฺโต เวชฺโช ภิสกฺโก จ, โรคหารี ติกิจฺฉโกฯ
๓๓๐.
สลฺลเวชฺโช สลฺลกตฺโต, ติกิจฺฉา ตุ ปติกฺริยา;
เภสชฺช มคโท เจว, เภสชํ โม’สธํ ปฺยถฯ
๓๓๑.
กุสลา นามยา โรคฺยํ, อถ กลฺโล นิรามโยติฯ
นรวคฺโค นิฏฺฐิโตฯ